A Amazonia. A resistencia da natureza en estado puro.

Martes 19 de xuño. O noso avión cara a selva saíu ás 10:30 da mañá, e tras 1 hora e 45 minutos de voo aterrou en Iquitos, balcón peruano ó Amazonas. Nada máis baixar do avión sacudiunos un golpe dunha calor abafante, agudizada por unha humidade que roldaba o 90%.

Iquitos, capital do departamento de Loreto, é prácticamente unha illa. Cercada polo Amazonas e polos seus afluentes Itaya e Nanay, a ela tan só se pode acceder por aire ou tras unha longa travesía en bote. Debido ás dificultades que entraña acceder a ela, Iquitos é unha cidade pouco evolucionada, e as súas irregulares estradas son percorridas pola marabunta que conforman centos e centos de mototaxis.

Praza de Armas de Iquitos, cos mototaxis de fondo e cun señor de “bajona” en primeiro termo.

O taxista que nos recolleu no aeroporto apuntounos que a cidade conta con 1.700.000 habitantes. Posteriormente o noso guía Max asegurounos que a poboación é de 28.000 persoas. Se chegamos a preguntar nas redaccións de laSexta noticias e Intereconomía, non teriamos recibido datos máis dispares. Pola súa parte Wikipedia tira pola rúa de enmedio, e outórgalle a Iquitos 360.000 habitantes. Un xa non sabe qué pensar.

Instalámonos no hostel Golondrinas, o cal me recomendaran uns limeños cos que falara no hostel de Arthur a noite da despedida déste e de Ida.

Pola tarde puxémonos a procurar unha axencia coa que facer unha excursión pola Amazonia a mellor prezo do que nos ofrecían no Golondrinas. Non foi difícil. Wimba Tours enviábanos á selva dous días e unha noite, incluíndo infinidade de actividades desas que nun principio te enchen de ilusión, pero que a medida que se achega o momento de afrontalas do que te enchen máis ben é de pavor. Todo isto a un prezo máis que razonable. Comezaríamos a aventura ó día seguinte.

Tra-lo xantar puxémonos a descansar, pois aínda estabamos lastrados pola última batalla de Lima, a da despedida de César. Ademáis, había que gardar forzas para a selva, e por qué non dicilo, debiamos mentalizarnos. Eu non estaba preparado mentalmente en absoluto para meterme no bosque tropical máis extenso do planeta. Deiteime ás 16:00 do serán e espertei ás 07:00 da mañá. Erguinme coma me deitara, non saquei nada en claro de min mesmo.

Ás 08:00 pasounos a recoller Max, o noso guía Wimba, para comezar a excursión. Comezámola navegando durante media hora na típica embarcación amazónica polo río Itaya, de augas escuras, case negras, debido á descomposición de raíces e demáis vexetación no seu interior. Chegamos ó distrito de Belén, conformado na súa totalidade por casas aboiantes e que conta co mercado máis importante da cidade.

Continuamos ata entrar no río Amazonas. De augas marróns debido ós sedimentos, e moito máis claras que as do Itaya, as diferentes correntes que leva cada un impiden a súa mistura, e unha liña perfectamente debuxada marca o límite entre ambos.

Augas do Amazonas en primeiro plano, e ó fondo, as do Itaya.

Detivémonos para darlle de comer a pirañas e sábalos. A súa voracidade, o balbordo que montan ó abalanzarse sobre a comida na mesma milésima que ésta entra en contacto coa auga, de verdade que impresiona. O máis semellante que vira ata ese momento na miña vida fora a Cons nunha churrascada, pero nada que ver.

Balbordo criminal que montan as pirañas ó abalanzarse sobre a comida.

A poucos metros atopábase un grupo de crocodilos. Max díxonos que poden alcanzar os cinco metros de lonxitude. Espero que na súa especialidade, a natureza, os datos que manexa sexan máis fiables que os demográficos, porque en caso contrario estamos aviados.

Nesa mesma charqueira, entre todos estes simpáticos lagartiños, campaba ás súas anchas unha temeraria tartaruga. Tranquilísima, confiando plenamente no seu sprint letal en caso de que ós crocos lles aperte a lareca.

A tartaruga máis gocha, no medio de mil crocodilos.

O estanque de ó lado estaba sementado de Victorias Regias, unhas follas de forma circular, de máis dun metro de diámetro que aboian sobre as augas das lagoas. Poden aturar ata oito quilos de peso, están cubertas de espiñas na súa cara mergullada, e a súa esperanza de vida é… dunha semana. E non vin eu que a aproveitasen demasiado.

Victoria Regia.

Ó seu carón alimentamos tamén a un grupo de paiches. Feos coma demos, grandes coma mastodontes, brutos coma arados. Peixe de auga doce máis grande do mundo, poden chegar a medir ata tres metros, e a súa carne é ben cotizada no mercado.

Paiche, pura ansia.

Paramos para xantar, e á reanudación visitamos a reserva de animais. Aquí acollen ós que atopan feridos, enfermos ou abandonados. Sánanos ou rehabilítanos, e vóltanos á vida salvaxe.

Por alí había coatíes, aqueles animaliños achuchables que coñeceramos en Iguazú. Definitivamente non deben ser tan adorables, porque aquí tamén nos advertiron de que existe risco de que te traben. De feito dixéronnos que podiamos coller e acariñar a calquera becho vivinte que por alí andivese agás ós coatíes. E iso saído da boca dun tipo que anda tódolos días entre pirañas e anacondas, gaña bastante credibilidade.

Os nosos añorados coatíes.

Igual que en Samaipata, Bolivia, creeime o meu propio exército de monos. Entregáronse a min, a papá mono, un mono capuchino chamado Pacucho, unha mona lanuda chamada Blanca, e outro monete pequerrechiño chamado irónicamente King Kong, ademáis de varios monos araña, aínda que éstes se amosaron un pouco máis reticentes.

Con King Kong ó ombreiro. Un, que é do Calvario.

O monete Pacucho.

Cons coa mona Blanca.

Morrimos de risa coa lora Aurora, unha auténtica cachonda mental que sempre tiña un comentario inxenioso co que saír, cando non se poñía a facerche a burla. Non sei se o de “lora” é correcto, non quixera eu pecar de Bibiana Aído, pero así vai ficar. ¿Qué é a vida sen riscos?

Aurora, unha risión.

E xa postos a enlamarme, vou dicir que estivemos cunha guacamaya, a guacamaya Susi. Sempre fascinante o colorido da plumaxe destes animais, non cabe dúbida.

Susi rillando.

Entenrecímonos co tucán Juanito, a quen os monos lle arrincaran as plumas da cola, o cal lle impedía voar e o obrigaba a desprazarse a pequenos e graciosísimos chimpos.

O tucán Juanito.

Pendurado dunha rama albiscamos un perezoso. Sempre me chamaron a atención poderosamente estes animais. Un becho que só esperta para comer e defecar, que non move un músculo durante horas, que lacazanea ata crear musgo na súa pelaxe, e non é esaxeración miña, e que as poucas veces que se move o fai á velocidade e gracilidade coa que o facía Fraga Iribarne nos seus últimos anos de noxenta vida, merece a atención de calquera. É certo que nesta viaxe estamos a ter unha sorte maiúscula, pero non tanta como para ver moverse a un perezoso. Si, pura preguiza.

O “perezoso”, vivindo a vida ó máximo.

Sorprendímonos coa rareza da tartaruga prehistórica, coñecida pola Amazonia como mata-mata. Cunha cabeza con forma esmagada coma se lle tivesen pasado por riba dela catro trailers, unha estampida de búfalos e Rosa de Operación Triunfo, e un desconcertante sorriso que fai que se asemelle a unha especie de Joker do Amazonas, este animal é un dos familiares máis achegados ós extinguidos dinosauros dos que poboan actualmente a faz da Terra.

Tartaruga prehistórica. Na miña vida vira cousa igual.

Pero o momento estelar foi o encontro coa anaconda. Magnífico animal, e aínda que o noso exemplar non era dos máis longos, o respecto que impón igualmente é impresionante. Que lle pregunten a Cons, que no medio do clásico ritual para guiris de poñerse a anaconda ó pescozo, ésta fixo un mínimo amago de apertar un pouquiño, o cal orixinou que o noso amigo aportase unha importante cantidade de abono ás fértiles terras amazónicas.

Anaconda ó pescozo, o que se coñece como turismo extremo.

Posteriormente, os guías promocionáronnos varios potingues propios da selva. Comezaron polo Siete Raíces, elaborado a partires das madeiras maceradas de sete árbores amazónicas. Continuaron polo Sangre de Drago, utilizado vía tópica para sanar feridas abertas e vía oral, diluído en auga, para combater as úlceras. Pensei en mercar unha garrafa para Eva, pero lembreime de que nos aeroportos non o ía poder pasar. E finalmente presentáronnos a Grasa de Boa, beneficiosa para fracturas e contusións. Había que mercar algo, e unha vez descartado o Sangre de Drago, decantámonos polo Siete Raíces, por se alguén o dubidaba.

De volta ó refuxio, ou cabana, ou como queirades chamarlle ó sitio onde debiamos pasar a noite, detivémonos para observar golfiños. Os míticos golfiños rosados do Amazonas, que segundo parece, cando son novos, teñen a mesma cor que os que viven no mar. Só puidemos observar de lonxe os seus lombos, que nin se quera as súas aletas dorsais, que non posúen, xa que non se achegaron en ningún momento.

O noso refuxio, ou cabana, ou campamento, eu qué sei.

O outro guía, Alaír, explicounos que pola zona existe unha lenda moi arraigada, unha crenza con moito peso, que di que de cando en vez os golfiños se transforman en seres humáns con aparienza de gringo, loiro e de ollos azuis, e cun chapeu para agochar o espiráculo, o burato por onde respiran. Achéganse ás mozas e fanlles as beiras ata hipnotizalas e levalas canda eles a facerlles cochinadas no fondo do río. Nesta crenza, que, como digo, está moi extendida polos pobos amazónicos, escúdanse moitas mulleres para argumentar embarazos pre-matrimoniais e outras clases de situacións escabrosas.

Representación da lenda dos golfiños. Ten pelotas o bebé-golfiño.

Pola noite, despois dunha cea a base de carne de caimán, a cal ten un gusto case idéntico ó polo, saímos a facer unha expedición, atención ó titular, saímos a facer unha expedición para observar tarántulas. Max e máis no-los dous. Ninguén máis do noso grupo se apuntou a adentrarse de noite na selva amazónica para andar a xogar coas entrañables tarántulas. Dende logo, incomprensible a súa actitude.

Velaí a mala besta.

Non tivemos que agardar demasiado para atoparnos coa nosa primeira arañiña. Transcorridos dez metros dende a porta do noso refuxio, Max identificou un montículo de terra que sobresaía de entre a vexetación. Enchufoulle a lanterna ó burato da súa base, e fíxonos un aceno afirmativo coa cabeza. Alí estaba ela, a raíña dos arácnidos, agazapada, semellaba que lista e preparada, a piques de dar inicio á súa incursión nocturna de tódolos días para procurar comida.

Max, un tipo que descoñece o medo.

O noso guía Max sacouna para fóra, e pousouna na palma da man para que a observasemos con todo detalle. Nunca tiven unha relación demasiado prácida cos insectos. Tampouco cos arácnidos. Sempre me meteron un noxo bastante importante. Sempre rebatín ós seus defensores, incluso ós que aluden á beleza de bolboretas e xoaniñas. Cánto máis unha tarántula, unha araña que se alimenta de paxaros, roedores e anfibios. Se hai unhas poucas semanas alguén me di que no medio dunha noite pechada na Amazonia, ía ter o meu fuciño pegado a escasos centímetros dunha tarántula, faríalle un control de alcolemia, ou pasaríalle o contacto dalgún psicólogo coñecido.

Sen embargo alí estaba eu, moi tranquilo, analizando máis de preto do que xamáis tería imaxinado a aquel animal de aspecto temible. Os seus oito ollos, a súa pelaxe urticante, os seus caninos saíndo de entre o seu primeiro par de patas.

Palacete que se montou unha das bichas.

Non sabería explicar o porqué da miña calma, da miña confianza. Pode que ma transmitira Max. Ou pode que ma transmitira a propia Amazonia.

Tamén atopamos ras diminutas.

Dimos unha pequena volta ó redor da cabana, duns 15 minutos, ó longo da cal atopamos outras catro tarántulas, e un par de ras pequerrechiñas de todo, unha verde e outra vermella. A idea de Max era atopar tamén algunha serpe, pero non puido ser.

Outra mini-ra, esta vermella.

Rematada a expedición na procura de tarántulas, fúmonos deitar, xa que ó día seguinte había que acordar cedo. A nosa noite no medio e medio da selva foi prácida de todo. Os tan temidos mosquitos amazónicos tiveron un comportamento excelente. Eu atrevinme a durmir en gallumbos, e non me botei repelente. Sorprendentemente non me picou nin un. Tampouco podería atopar unha explicación ó respecto que me gardaron os mosquitos da Amazonia. Supoño que a nosa estancia en Lima estaba demasiado recente, e polas miñas venas corría aínda máis pisco ca sangue. Algo que, polo visto, non é do agrado destes bechos.

Como digo, o xoves erguímonos ben cedo, concretamente ás 05:00 da mañá. A idea era observar a alborada na Amazonia. O tempo acompañou, e un ceo completamente despexado permitiunos desfrutar da espectacular saída do sol tinguindo dun vermello intenso o horizonte selvático.

Alborada no Amazonas.

Tralo amencer, e de novo só no-los tres, dimos un paseo por San Rafael, o poboado máis achegado ó noso refuxio, o cal estaba engalanado coa bandeiriña do Perú en cada unha das súas vivendas para celebrar a festividade de San Xoán.

Polo camiño iamos atopando diferentes animaliños e prantas de todo tipo, e de cada un, Max dábanos a explicación pertinente. Vimos monos mormacet, chimpando de póla en póla. Mágoa non poder tirarlle algunha foto, xa que os condenados se movían á velocidade do vento.

Vimos víctor díaz, un paxaro pequecho, ben bravo, que se bota enriba dos depredadores das súas crías a peteirarlles na cabeza.

O cacique, femia da oropéndula, ave de enorme intelixencia, que imita o son de infinidade de animais con diferentes finalidades. Algunhas tribus amazónicas danlle de comer ás súas crianzas o cerebro do cacique para potenciar a súa intelixencia.

Max falounos tamén do yacana, unha ave que para refuxiarse dos seus predadores mergúllase na auga deixando fóra dela tan só o peteiro para respirar, e que para saír á superficie, agatuña polo tronco das árbores cunhas púas que ten no dorso das súas ás.

Vimos hierbabuana, amenta en galego; vimos folla de limón, utilizada para facer infusións; e tamén achiote, usado polas mozas para maquillarse.

Achiote.

Topamos tamén cun cento de prantas medicinais, das cales o fenómeno do noso guía nos explicou o uso e beneficio de cada unha delas.

Max, no bote no que navegamos os dous días.

Antes de xantar fumos a facer a visita á tribu dos yaguas. Segundo parece, foron traídos do río Napo, afluente do Amazonas en Ecuador. Na Amazonia peruana viven á beira do río Putumayo, e tódolos días percorren máis dunha hora de camiño ata o punto onde se atopan cos turistas.

Ó chegar déronnos unha calurosa benvida, sempre falando no seu dialecto. Despois, un deles fixo unha traducción ó castelán, insistindo no punto de que son indios auténticos, nada de pantomimas para turistas. Tirámonos fotos con eles. Tiramos coa súa arma típica, a cervatana, á que eles chaman runasé. E posteriormente sacáronnos a bailar. A min isto xa me superou, e negueime a facelo, igual que cada fin de semana fago na Sala Mondo ou no Loft.

Tirando con “runasé”.

Eu si creo que sexan indios auténticos. Incluso que vivan daquel xeito tan básico e natural. Aínda así, todas aquelas actividades resultáronme demasiado forzadas, non me sentín cómodo comprobando cómo aquelas pobres xentes, sinxelas, amables e alegres, facían todo tipo de monadas e demostracións para un fato de gringos.

Os yaguas pintáronnos a cara segundo o noso estado. Cons solteiro, eu esquecido.

Despedímonos dos yaguas, que non deixaron de falarnos e de sorrirnos en todo momento, e dirixímonos ó refuxio para xantar.

O tour, en principio, remataba aquí. Tralo xantar debiamos voltar a Iquitos, pero Max, que como dixen varias veces, era un crack, levounos a darnos un baño no Amazonas. Antes do baño fixemos un intento de pescar pirañas, pero éstas amosáronse demasiado rápidas e paparon o cebo do anzol en tódalas ocasións que o lanzamos antes de retirar a cana.

Con Max, de chapuzón no Amazonas.

Cando desistimos, mergullámonos nas mornas e turbias augas do río Amazonas. A escasos metros de onde estivemos tentando pescar pirañas. E naquelas augas completamenete marróns, que non permiten ver nada a máis de 10 centímetros de profundidade. Segundo Max, non hai perigo, as pirañas só atacan se cheiran sangue.

Untámonos de lama, e soterrámonos nela tentando camiñar pola beira do río. Foi divertido, estimulante. Moi especial.

Agora si era tempo de voltar a Iquitos, de dicirlle adeus á selva no seu estado máis salvaxe. Como dixen, todo me resultou un tanto forzado, algunhas cousas ata un chisco circenses. Demasiado preparado por e para os turistas. Tamén é certo que a ver quén é o guapo que se adentra na Amazonia pola súa conta para vivir experiencias máis naturais.

De todos xeitos, nada te pode apartar da abraiante vivencia que é o simple feito de estar, de percorrer a selva amazónica. Coa súa maxestuosa vexetación, intensa, vasta. Coa súa fauna única. Por algo é a rexión de meirande biodiversidade do planeta. Vivir na Amazonia é coma teletransportarse a un deses documentais de La2 cos que todos quedamos durmidos algunha vez despois de comer, pero sen a voz en off que produce a somnolencia, e coa sensación única de vivilo en directo, de respirar o seu aire, o máis puro da Terra.

Foi, ata o de agora, o destino que máis me custou asimilar, darme conta que me atopaba nel, tratar de valorar o especial do momento. Estraño, xa que o Amazonas constituía outro dos meus tres destinos predilectos, e levaba meses tratando de facerme á idea. Penso que ó final conseguín procesalo.

Chegamos a Iquitos ás 17:00 do serán, e tras preparar os petates, pegarnos unha ducha e cear, quedamos con Max para tomar uns pisco sours. Os derradeiros no Perú, xa que ó día seguinte embarcariámonos nun bote durante tres días polo río Amazonas con destino Leticia, en Colombia, na Amazonia colombiana.

Peirao de onde saímos, dende a proa do noso bote.

E así foi. O venres ás 19:30 zarpaba o noso bote. Un barco de tres andares, o baixo para transportar mercadoría e os outros dous con pasaxeiros. Existe a opción de durmir en hamaca ou ben en camarote. Nós escollimos a segunda, máis que nada para levar as mochilas máis seguras, baixo chave. O camarote, pola súa parte, non é que fose un derroche de comodidade, co seu metriño cadrado de espazo, pero non nos podiamos queixar.

O noso camarote, non apto para claustrofóbicos.

Foron tres días navegando polo Amazonas onde, a verdade, moito non houbo que facer. Podías deitarte á bartola, pasear pola cuberta… deitarte na cuberta e pasear á bartola. ¡Ah!, e mirar pola borda as augas do Amazonas.

Hamacas no andar de arriba.

Existe un bote rápido, que custa case o dobre e que fai o mesmo percorrido… en oito horas. Eu preguntábame cómo é que a diferecia é tanta entre un e outro. Cando estiven a bordo obtiven a resposta. O noso bote desprázase a unha velocidade absurda, que pode alcanzar ata os -30 quilómetros por hora. Ademáis disto, o anxiño detense sobre vinte minutos en cada poboado que atopa polo camiño, e asegúrovos que non son poucos. Iso si, o prezo inclúe almorzo, xantar e cea.

Mallados coma polbos, chegamos a Leticia o domingo ás 14:00 do serán. Puxémonos a procurar o Hostel La Jangada no-los dous máis Yoshimi, unha xaponesa que coñecimos no barco e que estaba coma unhas maracas de tola, e unha parella de australianos.

Hostel La Jangada.

Igual que en Iquitos, a calor era abafante e pegañenta. Leticia é unha cidade situada no departamento de Amazonas, na Amazonia colombiana, e forma parte da triple fronteira que conforman Colombia, o Perú e o Brasil. Aquí os datos demográficos son máis certos que en Iquitos: conta cunha poboación de 32.000 habitantes. E se en Iquitos as estradas estaban invadidas por mototaxis, aquí a invasión confórmana as motos.

Leticia.

Igual que a cidade da selva peruana, o que ofrece Leticia é básicamente tours pola Amazonia, e todo tipo de actividades relacionadas coa selva. Nós xa fixeramos a nosa excursión en Iquitos, así que, básicamente, os tres días que pasamos no Hostel La Jangada adicámolos a tentar solucionar a nosa saída de Sudamérica, cousa que, polo momento, non parece que vaia a ser doada.

E así, entre suores e choivas tropicais, chegou o mércores, o día 27, data na que tiñamos reservado o noso voo de Leticia a Bogotá.

O avión despegaba ás 14:30. Despedímonos da selva, da Amazonia, do propio río Amazonas. Do segundo dos meus destinos predilectos. Si, houbo situacións, actividades que resultaron demasiado preparadas para turistas, demasiado forzadas. Pero aínda así, o especial que foi pasar eses días no medio da natureza máis salvaxe, a diferenza tan brutal, a distancia de anos luz que existe entre a miña vida cotiá na cidade e estoutra no medio do bosque tropical, compénsao todo.

Si, na selva atopei a miña terceira bola máxica. Na Amazonia cubrín o segundo dos meus sete obxectivos. Cando xa pensaba marchar sen atopala, un indio yagua pousoume a súa man no ombreiro cando eu camiñaba de costas. El decatárase de que todo aquelo me estaba a resultar un tanto incómodo, e para convencerme de que a súa tribu eran auténticos yaguas, meteu a man no peto e agasalloume coa bola do dragón.

Por iso xa non o dubido. E por iso xamáis esquecerei a miña estancia nesta marabilla natural do planeta, se cadra a máis importante de cara a nosa sustentabilidade.

Lima. O encontro máis agardado: dá comezo a Operación Mocho Picchu.

Venres 1 de xuño. Chegamos a Lima a mediodía, e puxémonos a procurar o enderezo que tiñamos, onde viven César, a súa moza Antonella, Alida, a mamá désta, o seu marido Hernán; Aranza, filla déste, e máis Dante, irmán de Antonella. Tamén son da casa o canciño Emilio e a gata Carlota, de pasaporte galego. Era aquí onde se supoñía que se debería producir o tan ansiado encontro con César, que levabamos preparando meses e meses atrás.

Mais aínda debimos agardar unhas horas máis, as cales pasamos conversando con Hernán e coa propia Anto. Ata que chegou o momento.

César entrou pola porta tras chegar de traballar, e atopámonos na terraza, onde estabamos agochados. Amigo, case irmán de Cons dende que ambos tiñan 5 anos, amigazo meu dende hai uns 15, e un dos meus máximos e mellores compañeiros de troula. Lima, o Perú enteiro non sabía o que se lle viña enriba.

César Torres, cerebro da Operación Mocho Picchu.

Din que o calendario maia data a fin do mundo no 21 de decembro, coincidindo co solsticio de verán. É moi probable que cometeran un pequeno erro de cálculo, e a apocalipse se adiante medio ano. Que tres preas de tamaña magnitude se xunten no punto do planeta oposto ó seu lugar de orixe constitúe unha ameaza bastante máis grande de cara á humanidade que unha guerra con armamento nuclear, choiva de meteoritos, invasión alieníxena, maioría absoluta do Partido Popular, ou calquera outra circunstancia catastrófica.

Foron tres semanas en Lima nas que rimos coma tolos, trouleamos coma auténticas bestas, e comimos coma verdadeiros becerros. Básicamente iso foi o único que fixemos. Facendo unha análise máis en profundidade, tamén. Botei risas como para conseguir os abdominais de Cristiano Ronaldo con vigorexia e ciclado perdido, e comín como para que me saíra a panza de Torrente tras comerse a Falete e con embarazo psicolóxico. Un efecto anulou ó outro, e quedei como estaba.

Sei que este blogue o len as nosas mamás, pero hei de ser sinceiro. Non fumos bos rapaces. Zanxamos o debate de se o pisco procede de Chile ou do Perú rematando con tódalas existencias do planeta, e por se había algunha dúbida sobre a procedencia da cervexa ou do viño, fixemos o mesmo.

Tamén fixemos algo de turismo, que non se diga. Foi o primeiro día. Dimos unha volta polo distrito de Miraflores, o máis acomodado de Lima. Cruzamos a popular Puente de los Suspiros, lugar de inspiración de múltiples e importantes artistas. Estivemos no Parque del Amor, repletiño de parellas facendo demostracións afectivas de diversa índole, e que ofrece unhas vistas da costa limeña verdadeiramente espectaculares, con contínuos cantís que debuxan o litoral, e o Pacífico ó fondo, coa súa brava ondeaxe. E paseamos polo Parque Kennedy, onde se desempeñan frecuentes actividades culturais para todo tipo de públicos.

Aquí deu comezo o noso particular tour gastronómico da man de César, unha maratón de catas de comidas tradicionais peruanas que nos brindou unha nova viaxe dentro da nosa, unha viaxe de sabores coa que día a día fumos coñecendo o mundo paralelo que supón a cociña peruana, extraordinariamente rica e variada.

Como digo, esa mesma tarde probamos os picarones, unha masa doce de boniato con mel de Chancaca; e ceamos polo do Pardos, unha cadea peruana de comida rápida onde ademáis dun moi rico polo fritido probamos os anticuchos. Os anticuchos son brochetas de corazón de vaca, así, para gusto e alegría dos vexetarianos. Os do Pardos parecéronnos ricos, pero César advertiunos de que non eran, nin moito menos, os mellores. Creo que os máis saborosos son os corazóns que se lle arrincan a tenreiriñas máis monas e adorables, mentres observan ó seu verdugo cos ollos vidrosos e axitando as pestanas.

Nin que dicir ten que o primeiro día de estancia en Lima foi o primeiro día de festa. No-los dous levabamos máis de 24 horas de durmir, César xa se pegara unha boa esmorga a noite anterior, pero a magnitude do evento era demasiado importante, máis incluso que cada un de nós individualmente. O noso estatus de moinantes de primeiro nivel estaba en xogo, debiamos estar á altura da cita máis esixente que se nos presentara nunca, estabamos ante a nosa particular Champions da troula.

Os catro na entrada do Toto’s, antes da chegada de Rodri.

Así que asumimos responsabilidades, xuntámonos con Rodri, outro vigués que andaba por Lima e que fora ó mesmo colexio que César e Cons, e puxémonos mans á obra. Comezamos por Miraflores, e de alí pasamos ó centro, a catar o famoso pisco sour do Maury, un hotel de nivel bastante a ter en conta pero que se pode acceder á súa cafetería sen problema algún. Entramos en diferentes locais frecuentados por xentes que se adican a discutir o modelo económico máis axeitado para erradicar a fame no mundo, a fórmula da vacina do SIDA e a cura contra o cancro, entre outras actividades igualmente didácticas, para rematar a noite no Múnich, onde o pago da entrada inclúe unha xerra de cervexa que din que é de litro, pero que eu penso que no seu interior cabe un peruano de estatura media tranquilamente, e un baixiño incluso podería facer uns longos. Antes de retirarnos, catamos os anticuchos que se preparan nos postos da rúa. Amig@s, se os anticuchos máis ricos son os elaborados cos corazóns das tenreiras máis adorables, éstes debían ser os de Bamby, Tambor, Timón, Pumba, Espinete e Balú, todos nas súas versións vacunas. En serio, qué delicia.

Rúa de Barranco, unha das zonas de marcha limeñas.

Pasamos a noite os tres no Youth, o hostel que Hernán nos recomendara. O sábado saímos do Youth dereitiños á Onceava, un restaurante coñecido en Lima polo seu cebiche, prato típico peruano que non é outra cousa que peixe cru, “cociñado” con limón.

Os tres na Onceava, degustando a cociña peruana.

Nunha bandexa onde cada bocado viña servido na súa cuncha de vieira, tamén probamos o tiradito, outra preparación de peixe cru, pulpo al olivo, o cal me quitou un pouco o meu mono de polbo, causa, unha masa de pataca con lima e ají, e chicharrón de calamar.

En primeiro termo o cebiche e o tiradito. Detrás o “pulpo al olivo”, xa liquidado, e a causa.

Estaba todo espectacular. Para min especialmente o cebiche, Cons gostou máis do tiradito.

Ademáis de coa comida, na Onceava tamén nos deleitaron con bailes.

Durmimos unha soneca ben merecida despois de facer uns traballos tan finos, e á noitiña xuntámonos con Anto para ir cear ó Bembos, unha especie de Burguer King peruano que traballa con produto do país e onde che sirven hamburguesas dun tamaño considerable. Comparar unha hamburguesa do “Burriquín” cunha do Bembos é coma poñer un Chaski ó carón dun Hula Hoop, máis ou menos.

E á noite, cómo non, continuamos coa “Operación Troula Eterna”, “Operación Esmorga Duradeira”, “Operación Racha con Lima”, “Operación Tira co fígado” ou “Operación Pisco por Sangue”. Aínda non está decidido o nome. Quedamos os catro con Luiser, un amigo da infancia de Anto, un verdadeiro fenómeno, e xuntámonos no Toto’s, o bareto no que comezáramos tamén a noite anterior. De aí continuamos os tres profesionais a puro Chilkano e Perú Libre. As existencias de pisco seguían diminuíndo a un ritmo alarmante no Perú.

Domingo. Saímos do Hostel Youth para aloxarnos… A ver se adiviñades ónde. Correcto. Era a última ocasión que tiñamos de estar nun Che Lagarto, e non a deixamos escapar. Ofrecía un prezo bastante mellor que o Youth, e contaba co encanto particular dos “Chelas”, algo que poderedes experimentar por vós mesmos cando inaugure o meu en Vigo.

Instalámonos, e acendimos o ordenador. Só pensaba nunha cousa, e non ía parar ata conseguila. O mesmo que dende hai cinco anos atrás, pero dun xeito máis intenso, coa intensidade do que ten o obxectivo na palma da man. Nin Celta nin Córdoba pasaron unha soa vez de medio campo. Agás aquel centro de De Lucas que a defensa andaluza seguiu con xesto de incomprensión. Creádesme ou non, en poucos partidos pasei tantos nervios.

A nosa penitencia tocaba á súa fin, a “Longa Noite de Pedra” do Celta estaba a escribir o seu episodio final. Só @s que vivimos cada un dos 42 partidos de cada unha destas 5 tempadas de pesadelo, só @s que padecimos domingo tras domingo cada unha desas 210 torturas, podemos entender o trascendental do partido do domingo. Ninguén o celebrou coma nós, ninguén sentiu tanto alivio, ninguén respirou tan fondo.

A maioría ollaría cara o futuro, falaría dos inminentes partidos contra o “Farsandril” (Farsa e Mandril). Só uns poucos voltarían a vista atrás para lembrarse dos goles de Iago contra o Alavés, do 4-1 encaixado en Vallecas, do 0-3 contra o Recre en plena Reconquista, daquel 0-4 contra o Xirona. De Arthuro, de Rubén, de Kamel Ghilas, de Quincy Owusu Abeyie. De Stoichkov, de López Caro, de Antonio López, de Eusebio. Do partido contra o Murcia que adiou Clemente, das dúas vitorias en 23 partidos, do rapapolbos con empurrón incluído de Yoel a Trashorras, da encerrona de Granada.

Iso si, tod@s nos sentimos inmensamente orgullos@s destes rapaces que demostraron de sobra un nivel de implicación espectacular, que fixeron gala dunha identificación cunhas cores e cun escudo que xa non se lembraban por estes lares. Que fixeron folga o 29M. Que verquiron bágoas coma cada un de nós cando o árbitro chiflou a fin do partido contra o Córdoba. A fin da nosa agonía e tamén da súa. A fin da nosa Longa Noite de Pedra.

O que fixen cando rematou o partido vouno gardar para min canda a pouca dignidade que a estas alturas me poida quedar. @s que me coñecedes mellor podédesvos facer unha idea. Ademáis, non me quero extender máis con este tema, máis aínda cando veño de publicar un artigo quilométrico sobre el hai uns días.

Cando me compuxen, anulamos a noite que iamos pasar no “Chela” e tiramos a casa de César e Anto. Iamos celebrar o ascenso a Totoritas, a unha casa que os papás de Anto teñen na praia, a unha hora de Lima.

A nosa celebración foi como bañarse en Praza América, só que sen o de “Praza”. Repartín camisolas do Celta ó persoal e corrimos a mergullarnos nas augas do Pacífico en plena noite.

Cantamos, chimpamos, bogamos. Voltamos a mergullarnos, esta vez na piscina dun veciño.

Non vos vou mentir: daría a vida por estar convosco nas celebracións de Vigo. Aínda así, non estivo mal.

A vida en Totoritas… Teño medo de narrar a vida en Totoritas. Todo o mundo se dirixe a nós constantemente utilizando termos coma “envexa”, “envexa insá”, facendo alusión á sorte que temos e pouco menos que maldicíndonos (algo que, por certo, me gustaría matizar algún día). E agora véxome na obriga de narrar a vida en Totoritas. Pois ben, alá vou.

Casa da praia dos papás de Anto.

Totoritas é unha praia privada que pertence á urbanización que está construída ó seu pé, e que está pegadiña á pequena poboación de Mala.

Compra para pasar uns días na praia. ¿Comida? ¿Para qué?

A urbanización é horrible, e conta con tres penosas pistas de tenis, dúas de terra batida e unha de cemento, unha noxenta pista de fútbol sala, básquet e frontón, un patético pavillón cuberto, unha discoteca de merda, e unha marabillosa capela ó aire libre, entre outras cousas.

En Totoritas saciei un chisquiño o meu mono de básquet.

E todo isto, ó ser inverno, debiamos sufrilo nós sos, xa que non había absolutamente ninguén. Unha urbanización enteira para no-los catro.

Como podedes imaxinar, a vida en Totoritas foi dura, moi dura. Puro estrés, un ritmo de vida frenético e agobiante, sen tempo para un mesmo, de aquí para alí todo a día correndo. Un toma e daca constante, un tira e afrouxa contínuo. Non llo desexo nin ó meu peor inimigo.

Coma bos profesionais, desfrutar do solpor na praia de Totoritas non nos desviou das nosas obrigas.

Pois así, malvivindo, aguantamos ata o martes, cando, por fortuna, motivos laborais obrigaron a César e Anto a voltar a Lima. Non creo que puidese soportar moito tempo máis nunha urbanización pantasma a 20 metros da praia. Nin eu nin ninguén, obviamente.

Urbanización de Totoritas dende o mirador.

Na nosa volta á capital fixemos o segundo intento de durmir no Che Lagarto, pero tampouco ía ser desta. Non quedaban prazas, así que tivemos que buscar alternativas, e atopamos o Ekekos, tamén a bo prezo e con moi bo ambiente. Aquí ficamos ata o xoves. Na etapa Ekekos reatopámonos con Natalie, a nosa loiriña suíza que coñeceramos no Titicaca, quen apareceu o mércores para pegarse un par de festas connosco e facer así a súa pequena aportación á “Operación Pisco Ceibe”.

Na batalla do xoves alistámonos Natie, no-los catro, Luiser, e o seu irmán Ricardo; ademáis de Micaela e Jimena, dúas amigas de Anto; e Max, un peruano de ascendencia xermana que lle deu un toque pintoresco á aliñación. A estes tres últimos coñecerámolos na batalla do martes a birra viva no Sargento, o cal serviu de despedida de Rodri.

Con Natie e Max no Maury, o hotel do pisco sour.

A do xoves foi unha batalla dura. Durísima. Houbo que empregarse a fondo. Comezámola no Toto’s unha vez máis, onde recibimos o reforzo de dous irmáns franceses que coñeceramos no Ekekos. Cando o combate se trasladou ó centro xa só quedabamos en pé os tres mandos e Natie. Non había tempo de chorar as baixas. Pisco con gaseosa, o denominado Chilkano. Pisco con clara de ovo, lima e angostura, coñecido como Pisco Sour. Se as guerras que na Península Ibérica mantiveron españois e árabes durante séculos acabaron denominándose “Batallas de moros y cristianos”, a dese xoves pasará á historia como a “Batalla de Sours e Chilkanos”, e comezaba a tomar tintes de data trascendental, polo cal debiamos aunar esforzos.

A Batalla de Sours e Chilkanos tamén se desenvolveu na Praza de Armas.

A contenda finalizou cun éxito rotundo. Non podía ser doutro xeito na que rematou por ser a batalla chave da “Operación Inca Ebrio”. Non son eu de pendurarme medallas así como así, pero hei de recoñecer que aquela madrugada César e máis eu raiamos a un nivel estelar. Foi unha actuación digna de condecoración con tódalas honras. É lóxico. Coma diría Manquiña en Airbag, “andamos nesto dende rapaces”.

No fragor da batalla. Sobraos.

Fixemos unha risas épicas, das que se comentan cando nas xuntanzas de amigos se comezan a lembrar batallas pasadas. Lima comezaba a claudicar. A capital do Perú rendíase ós nosos pés, abraiada ante o noso inusual pundonor celta na disciplina da esmorga.

“La Catedral del Pisco”, outro dos escenarios da Batalla de Sours e Chilkanos.

Os nosos fillos estudarán a Batalla de Sours e Chilkanos nas súas clases de historia no colexio.

Max, pouco antes de causar baixa.

O venres foi o día de acougo despois da treboada. Xantamos oyuquitos en casa de Hernán e Alida, un tubérculo -o oyuco– servido con carne picada, e pola noite organizamos unha velada cultural. Ésta consistiu nunha variada sesión de cine de culto: comezamos por “Torrente 1”, continuamos con “Torrente 2”, e rematamos tan enriquecedora maratón con “Torrente 3”.

As películas mercarámolas días atrás en Polvos Azules, un mercado pirata que naceu na rúa e que hoxe se converteu nuns grandes almecéns de catro andares. Aquí podes atopar todo o que imaxines ou se che antoxe. ¿Que queres a película máis freak do cine luxemburgués? Aquí a tes. ¿Buscas a camisola do Steaua de Mondariz asinada polo Decano, comentarista e narrador do Galicia en Goles? En Polvos Azules pódela atopar. ¿Os teus impulsos máis perversos procuran o falo de goma co que se masturbaba Franco? Seguramente non o teñan, pero o conseguirán e pediranche que voltes ó día seguinte. ¿Gustaríache mercar un bote de esperma do monstro do Lago Ness? En Polvos Azules, na sección de fluídos de criaturas mitolóxicas. Se mercas dous, de regalo un bote de bilis de Godzilla.

Á mañá seguinte, tras soñar con Cañita Brava, botámonos á estrada. Tiñamos que purgar os nosos pecados, así que nos diriximos de novo ó inferno de Totoritas. E desta volta a estancia resultou aínda máis insufrible, xa que o habitual ceo anubrado do inverno limeño deixou paso ó sol, e vímonos na obriga de botar tardes enteiras na praia. Horrible.

Paréntese na guerra para dar paso ó amor.

O Currás de Totoritas.

De novo o martes tivemos que voltar a Lima. Despedímonos de Totoritas, non sen antes facer unha parada estratéxica para probar o xeado de lúcuma, unha pranta que medra pola zona, na xeadería OVNI, presidida por un moneco xigante de E.T.

Derradeira etapa na capital perucha, e derradeira oportunidade de durmir no derradeiro Che Lagarto da nosa viaxe. Desta volta si había prazas. Esa mesma noite, mentres ceaba, atopeime con Arthur, que chegara a Lima da súa estancia en Arequipa. Así, de xeito fortuíto, no medio de Lima.

Acompañei ó noso irmán alemán ó seu hostel, o Kokopeli, onde tamén estaban hospedadas Judith, a paiasiña alemá, e Ida, a benxamina dinamarquesa. Tomamos unhas birras alí mesmo, e citámonos para ver xuntos os partidos da Eurocopa do día seguinte, xa que xogaban tanto Dinamarca coma Alemaña.

O mércores ás 11 da mañá estabamos no Kokopeli. Vimos o fútbol en amor e compaña, e acto seguido tocou despedir a Judith. Aquí remataba a súa viaxe, era hora de retornar a Alemaña. Marchou igual que se nos presentou o día que a coñecimos en La Paz, entre bromas, entre carantoñas, entre risas. Unha crack.

Judith e a súa peculiar relación coas llamas.

Arthur e Ida marchaban ó día seguinte, así que pola noite había festa obrigada de despedida. Foi no mesmo Kokopeli, a pleno trago del día, un cóctel a base de tequila chamado “Kissing Cousins”. Houbo moita risa, e de paso continuamos dándolle a puntilla á “Operación Lima sen Pisco”, pechando os derradeiros flecos da campaña antes da rendición definitiva.

Despedindo a Arthur e Ida.

Mascota do Kokopeli. Qué vos vou a contar. Onde non hai…

O xoves quedamos con Arthur e Ida para ir ó Circuito Mágico del Agua. É un parque onde o eixo central é o líquido elemento. Conta con diferentes fontes que botan chorriños de tódalas formas, frecuencias e ángulos posibles. Espectacular a fonte central, onde sobre un chorro de auga pulverizada van proxectando imaxes e diferentes mensaxes con música de fondo. Interesante coñecer outras posibles aplicacións da auga, habida conta que o de bebela, connosco non vai.

Túnel de chorrazos no Circuíto Máxico.

Á saída despedímonos de Arthur ata Bogotá, e de Ida… A saber. Existe un proxecto de rearme do Europe Team na Galiza, pero como tod@s sabedes, a meirande parte destas iniciativas adoita quedar en nada.

A nosa estancia en Lima ía tocando á súa fin. E coma dixen con anterioridade, había que ir pechando a contenda. Os nosos últimos días na capital limeña non diferiron en absoluto das dúas primeiras semanas. Continuamos levando a cabo un modo de vida sedentario, baseado case exclusivamente en comer, beber e parrandear.

Polo aire. Moi significativo.

Cita destacable foi a do sábado. Como broche de ouro ó tour gastronómico no que se converteu gran parte da nosa visita a César, Hernán agasallounos coa especialidade da casa: o lomo saltado. O tipo púxose ós mandos da grella, e durante dúas horas de alí non pararon de saír diferentes tipos de carne, a cada cal máis deleitosa, ata rematar, como digo, coa xoia da coroa: o lomo saltado.

O material da cea.

É unha carne picada preparada nunha tixola, que entre lapas Hernán ía saltando cunha arte pouco normal.

Hernán en plena acción.

Estaba tan rica que seguramente esa fose a vez que máis preto estiven na miña vida de exacular sen haber ningún condicionante sexual nin relativo ó Celta de por medio.

Persoal presente na cea da nosa despedida. Comezando pola esquerda, ó carón de César e Anto, Alida, unha amiga désta e de Hernán, o propio Hernán, Dante e a súa moza Jimena.

E chegou o luns, e con el o episodio final da “Operación Mocho Picchu”. Porque esa vai a ser a denominación definitiva. Operación Mocho Picchu. Bebimos os derradeiros pisco sours, as derradeiras cervexas. Non quedaba máis.

A miña patada, a envexa de Ryu.

A despedida foi discreta, sen grandes alardes. Foi coma se nos fosemos a ver ó día seguinte. Seguramente non estivese á altura de semellante evento, pero tiña que ser así. Non había nada que celebrar. A Operación Mocho Picchu fora levada a cabo con total éxito, cunha solvencia impresionante. As espectativas foran cumpridas de sobra, demostramos o porqué do noso estatus de mestres da troula. Ninguén se pode considerar decepcionado, porque non fallamos nunca.

Emilio. Non sei cómo fixo, pero o tipo gañoume.

Pero simplemente fixemos o que se nos pedía, cumprimos unha misión, completamos o chollo que nos fora encomendado. Por iso digo que non hai nada que celebrar.

Carlota, unha gata galega en Lima.

E se dicreta foi a despedida, neste blogue eu debo de ser consecuente, e pechar esta publicación de igual xeito. Sen dramas, sen discursos emotivos. Coma se nos fosemos a ver mañá. Simplemente darche as grazas, Zresa, por entregarte de xeito incondicional, a tumba aberta, á causa de conquistar a noite limeña, a pasalo en grande, por liderar a Operación Mocho Picchu. Grazas tamén a Anto, a túa man dereita en todo momento e piloto da nave. E grazas a Alida e Hernán, por abrirnos as portas das súas casas, alimentarnos e darnos cama.

Última batalla, a da despedida.

Biquiños e apertas a Dante e a Aranza, de quen tamén setimos o seu agarimo e tamén nos acolleron na súa familia. E biquiños tamén, cómo non, para Emilio, o único can-patada que amei na miña vida, e para Carlota, a gata con pasaporte galego, raíña da casa. A tod@s, grazas.

Próxima estación, a selva amazónica.

¡Hip hip!

Corría o ano 1.991. Eu era un cativo de 9 anos que medraba na casa dos meus avós, xa que miña nai botaba todo o día fóra da casa traballando a reo. Estudaba no Colexio Pombal. Ata alí, na quenda de mañá, achegábame e traíame de volta a casa a miña nai. Polo serán levábame e recollíame o meu avó.

Tódolos días, ó chegar a casa, os dous sentabamos xuntos diante do televisor para ver As Bolas Máxicas, mentres eu rillaba o bocata de merenda que a miña avoa me tiña preparado. Son Goku era o meu heroe. Anoxábame co meu avó, que, para facerme rabiar, lle chamaba “o mixiricas”.

As fins de semana pasabámolas en familia. Miña nai e os meus avós xogaban ás cartas, eu xogaba a lanzarme un pano coa miña tía, diminuída psíquica que eu sentía e quería coma unha irmá pequena.

Agás os domingos. Os domingos á tardiña o meu avó desaparecía. Pechábase no salón e nada se sabía del durante dúas horas. Bueno, si que se sabía del. De cando en vez, de súpeto, e non necesariamente tódolos domingos, dende o seu peche no salón lanzaba un berro emocionado, un “¡hip hip!” que soaba na casa enteira e tralo cal automáticamente a miña nai e a miña avoa estoupaban de ledicia, berrando e soltando xestos de rabia. Eu non entendía nada. Non sabía qué significaba ese “hip hip”, non comprendía por qué se poñían tan contentas as miñas vellas. Pero igualmente o agardaba con impaciencia, igual que facían elas, porque sabía que era sinónimo de festa e felicidade.

Cando o berro máxico tardaba en chegar, a miña nai enviábame ó salón. Eu petaba na porta, e entraba. O meu avó estaba sentado nun curruncho, cun pequeno transistor pegado á orella e facendo tremer de xeito nervioso a súa perna. Non sabía qué quería dicir, pero eu preguntáballe: “¿cómo vai o Celta?”. Cando o meu avó voltaba do salón sen ter cantado ningún “hip hip”, sabía que o resto do domingo ía ser apagado e aburrido.

A min non me interesaba o fútbol. Cando había partido na tele ollaba para outro lado, cando comezaban os deportes no Telediario poñíame a facer outra cousa. Sabía que o Celta era un equipo de fútbol, pero non sabía qué significaba, o que supoñía, nin sequera qué ou a quén representaba.

Aínda así, un domingo o meu avó levoume a ver un partido do Celta a Balaídos. A pesares das advertencias da miña nai, que estaba segura de que ía morrer de aburrimento. Todo apuntaba a elo, pero o meu avó, celtista de pro, insistiu en levarme con el.

Sempre digo que os celtistas de pro temos unha propiedade, unha especie de “superpoder”: identíficámonos entre nós tan só con ollarnos, sen necesidade de cruzar unha soa palabra. E estou seguro de que o meu avó percibiu iso en min. A pesares de ser consciente de que ata ese momento non me interesara o máis mínimo polo Celta, el viu en min a capacidade, as cualidades perfectas para ser celtista, sentiu a miña paixón, entendeu que estaba feito desa pasta especial que se require para ser deste equipo, algo que non é doado de atopar.

Para a meirande parte de vós isto soará a fantasía, a sentimentalismo barato, incluso a delirios post ascenso. Tamén é certo que a meirande parte de vós, con tódolos respectos, non sabedes quén é Julián Vara.

Equipo do Celta na tempada 1.991/92.

Chegamos a Balaídos, e subimos as escadas que levaban á nosa localidade. O meu avó era socio de Tribuna. Pagáralle o abono o seu xefe, o Señor González, para quen o meu avó era e supoñía todo, pouco menos que o veneraba. Deixamos atrás o último chanzo, asomamos, e abriuse ante min o estadio enteiro. Había pouco máis de media entrada, pero para min era moitísima xente, máis incluso da que vira nas Cabalgatas de Reis. No céspede os xogadores víanse pequerrechiños, máis pequenos do que se apreciaba na tele. Facían exercicios de quecemento, e os aspersores funcionaban a todo meter. O meu avó sinaloume o xeu xogador favorito. Chamábase Fabiano.

Fabiano Soares.

E deu comezo o partido, aquel Celta – Murcia, e descubrín cómo o celtismo daba renda solta á súa paixón. Cando tocaba o balón Fabiano había división de opinións, o que sempre aconteceu en Balaídos cos xogadores talentosos. Cando o esférico chegaba a pés dun rapaz espigado que xogaba de dianteiro, aumentaban os decibelios, a xente apertaba os puños, erguíase do seu asento. O meu avó explicoume que se trataba de Vlado Gudelj, o noso máximo goleador.

O encontro rematou con empate, 1-1. A afeción, incluído o meu avó, saíu do estadio decepcionada. Eu non. Xa sabía que aquel era o equipo da miña cidade. O meu avó explicárame que o Celta é o equipo que nos representa a tódol@s galeg@s: as súas cores son as da nosa bandeira, a súa camisola presídea a Cruz da nosa capital, e o seu nome proclama a nosa cultura. Xa sabía cómo o celtismo vive ó seu equipo, viña de comprobar cómo sufren por el, e eu sufrira canda eles. Xa non había volta atrás. O meu avó estaba no certo, o seu instinto de celtista de pro non errara. Aquel primeiro de decembro de 1.991 foi o meu primeiro día como celtista.

O domingo seguinte a miña nai non tivo que enviarme ó salón para que preguntase “cómo vai o Celta”. Cando o meu avó entrou pola porta para sentar no seu curruncho, eu estábao a agardar no sofá do seu carón. Agora sabía qué significaba o “¡hip hip!”, e devecía por berralo canda el. E ó domingo seguinte, cando o meu avó abriu a porta para dirixirse a Balaídos, eu estaba aferrado á súa perna. Non me perdín un só partido de alí ó remate de tempada.

A miña primeira grande cita como celtista foi o partido fronte ó Sestao no que celebramos o ascenso a Primeira División. Cando o árbitro chiflou o final e a xente comezou a invadir o terreo de xogo, eu ollei cara o meu avó. Os seus enormes ollos azuis brilaban cunha intensidade inusitada. O seu sorriso, sempiterno, lucía con máis forza que nunca. Eu non lle quitaba ollo de enriba, e rachábame as mans a aplaudir.

Celebración do equipo coa afeción en Praza do Rei tralo ascenso do ’92.

A tempada seguinte, a do retorno a Primeira, o Señor González tiña pensado pagarme o carné de socio a min tamén. Pero un cancro de próstata varreu ó meu avó. Do seu fogar, da súa localidade de Tribuna, da súa cadeira naquel curruncho do salón. Das nosas vidas. Nunca máis se voltou a escoitar un “¡hip hip!” naquela casa.

Pasaron anos ata que puiden voltar a pisar Balaídos. Foron anos de “exilio”, pegado ó mesmo transistor que utilizaba o meu avó, no mesmo salón, pero no sofá de enfronte, respectando o seu curruncho. Foron anos nos que Xaime Escudeiro se converteu nos meus ollos. El foime narrando cómo Cañizares se convertía no porteiro menos goleado da liga, grazas ó cal mantiñamos a categoría con vitorias tan importantes coma aquel 3-2 fronte ó Barça do Dream Team, que aquel ano se proclamaría campión de Liga e Copa de Europa. Este partido vino no Chester, mítico bar calvariense, canda o meu curmán David. A el tamén lle metera “o becho” do Celta o meu avó, e el recolleu o relevo coma guía na miña formación como celtista.

Santi Cañizares, zamora na tempada 1.992/93.

Presenciei, un 20 de abril, cómo Alejo destrozaba o punto de penalti e con el as nosas ambicións de acadar o noso primeiro título, naquela final de Copa no Vicente Calderón fronte ó Zaragoza de Víctor Fernández. Eran as primeiras bágoas que vertía como celtista. Ese mesmo ano papei de principio a fin o infumable partido amañado fronte ó Valladolid, no que selamos a permanencia e no que a ambolosdous lles valía o empate para cumprir os seus obxectivos.

Momento no que Alejo lanza o penalti que ía deter Cedrún.

Once que sacou o Celta na final de Copa do ’94.

Tamén por Xaime Escudeiro escoitei o hat trick de Gudelj en Las Gaunas, co que da man de Carlos Aimar certificabamos a salvación matemática nun ano complicado no que nos desmantelaran o equipo da tempada anterior.

O verán de 1.995 vin cumprido un dos soños da miña vida. Polo meu aniversario, o meu curmán David agasallábame co carné de socio do Celta, e de paso facía de min o rapaz máis feliz do mundo. Voltaba a Balaídos, e facíao para non abandonalo xamáis.

Pode que como exame para comprobar se tiña o que hai que ter para ser socio do Celta, a primeira proba que tiven que superar como abonado foi de órdago. Case morro co susto ó comprobar cómo descendían administrativamente ó Celta a Segunda División B por non presentar a tempo os avais ante a RFEF, pasei semanas pegado á radio escoitando noticias de terminoloxía burocrática que non entendía nin de lonxe, saín á rúa nunha manifestación multitudinaria, e finalmente, tras unha mañá enchufado ó walkman escoitando a votación de tódolos presidentes de Primeira División, celebrei chorando e correndo coma un tolo pola beira de Samil a decisión destes de ampliar a Liga a 22 equipos.

E como socio, podo dicir que tiven o privilexio de vivir tanto os mellores coma os peores momentos da historia do Celta. Desfrutei da época dourada do EuroCelta e padecín este último lustro de pesadelo interminable na Segunda División.

Vin cómo comezaban a aterrar en Vigo xogadores dunha calidade extraordinaria, como Mazinho, Revivo, desfrutei dos primeiros destellos como celeste dun díscolo Mostovoi, e quedei namorado para sempre do seu fútbol, da súa clase infinita. Catei por primeira vez as augas de Praza América, para celebrar a permanencia acadada tras destrozar a un Real Madrid campión, na penúltima aparición salvadora de Gudelj.

Vlado celebrando un dos tres goles que lle espichou ó Madrid na derradeira xornada da 96/97.

Afíxenme a gañar na primeira tempada dunha época inesquecible, na que guiados por Mazinho e liderados pola mellor versión de Mostovoi, perfectamente complementado por Karpin, rematamos por clasificarnos por segunda vez na nosa historia para a Copa da U.E.F.A., culminada cunha vitoria por 2 a 0 sobre o Mérida, esta vez si, coa derradeira actuación heróica do por aquel entón xa mitificado Vlado Gudelj.

Con aquel 2-0 ó Mérida, Gudelj consagrouse coma un dos mitos da historia do Celta.

Rebosei orgullo por tódolos poros da miña pel mentres a prensa deportiva mundial se desfacía en eloxios ante un Celta que abraiou a toda a Europa futbolística, deixando na cuneta a Aston Villa e Liverpool cun fútbol preciosista en competición continental, e sometendo con autoridade ós grandes da competición doméstica, coma naquel lapidario 5-1 en Balaídos fronte ó Real Madrid.

Revivo na ida da eliminatoria fronte ó Aston Villa.

O Zar, no mitico 3-1 ó Liverpool en Balaídos.

Empurrei, sopreille canda todo Balaídos a aquel balón ó que non puido chegar Gudelj na volta dos cuartos de final da U.E.F.A. contra o Olympique, e rematei o ano partíndome a ialma chorando trala única derrota en Balaídos de todo o ano, naquela fatídica última xornada contra o Atlético de Madrid, que nos deixaba fóra da Liga de Campións.

Gocei coma nunca o fixen con este deporte grazas a exhibicións ante toda Europa do calibre dos históricos e arquicoñecidos 7-0 ó Benfica e 4-0 á Juventus. Igual que os xogadores sobre o céspede, desespereime coa defensa do Lens no partido de ida, e derrubeime no partido de volta dos cuartos de final en Francia.

Celta 4 -Juventus 0.

Valery Karpin, naquel histórico 7-0 ó Benfica.

Emocioneime coa remontada histórica da segunda volta da 2.000/01, na que pasamos de rozar o descenso a meternos en Europa, alcanzando os cuartos da U.E.F.A. e a final de Copa de España. Viaxei a Sevilla, e desfíxenme en bágoas de impotencia ó ver cómo fuxía a oportunidade máis clara que xamáis teremos de acadar un título.

Golazo de Mostovoi que nos adiantaba na final de Sevilla.

Valerio, desolado tralo remate do choque.

Tamén estiven no estadio cando voltamos a quedar fóra da Liga de Campións na derradeira xornada de liga, tras aquela remontada do Sevilla en Balaídos, nun dramático partido que supoñía a despedida de Vigo tanto de Karpin coma de Víctor Fernández.

Celta 2.001/02. Para quen non o lembre, o que está entre Cavallero e Berizzo é Boban, Zvonimir Boban.

Liderei cos meus cánticos en Praza América ás afecións de Celta e Real Sociedade, nunha xornada histórica que serviu para irmanar ás dúas hinchadas durante a celebración da nosa primeira clasificación para a Liga de Campións.

Mostovoi e Mido celebran un dos goles que nos meteron en Champions tras derrotar 3-2 á Real.

Asistín atónito, aturdido, impotente, ó inexplicable desfondamento do mesmo equipazo que o ano anterior se clasificara para a máxima competición continental, e que rematou cun vergoñento e esperpéntico descenso a Segunda. Desmoroneime, cos nervios destrozados, no derradeiro partido, un despropósito que rematou con derrota 0-2 fronte o Mallorca.

Os mesmos xogadores que saltaban ó céspede de Highbury para disputar a volta dos oitavos da Liga de Campións, descendéronnos a Segunda.

Celebrei dous ascensos o mesmo ano, un en Praza América trala vitoria no campo en Xerez, e o segundo saltando ó cespede dos Camps d’Sports de Lleida despois de que o 0-3 Chapín se convertise nun 3-0 por aliñación indebida de Toni Moral. Aínda se me poñen os pelos de punta ó lembrar a festa que se desatou na capital ilerdense cando Jesús Perera marcou o gol da tranquilidade.

Toma do céspede para celebrar o ascenso en Lleida.

Case lle fago un monumento a Fernando Vázquez, baixo cuxa dirección, un plantel curto e modesto converteuse no segundo equipo da historia en meterse en Europa o mesmo ano que ascendía. Seguro que axudou contar con xogadores como Pinto, terceiro zamora da historia do clube, Silva, Ángel, Baiano, ou un Oubiña a un nivel espectacular.

David Silva, o único ano que xogou en Vigo.

Agonicei durante as xornadas finais canda un equipo ateigado de mercenarios, un equipo marcado xa co estigma da morte varias xornadas antes do remate da liga, pero que prolongou a súa agonía ata unha xornada final na que, nun episodio noxento e deleznable, Santander e Levante deixábanse perder ante Betis e Athletic, condenando ó Celta ó seu segundo descenso en tres anos.

Gustavo, todo corazón sempre, roto tralo descenso de 2.007.

Ata aquí quería chegar. Este é o punto de inflexión desta publicación porque, á súa vez, este foi un punto de inflexión na Historia do Celta. Con toda seguridade foi aquí cando deu comezo a época máis escura dos 88 anos de vida do clube. É certo que na década dos ’80 tocamos fondo histórico co descenso a Segunda B, pero non tardamos tanto tempo en retornar a Primeira. Tamén é certo que nos ’60 vagamos durante dez longos anos polo pozo de Segunda, e é ese o período máis prolongado que nos mantivemos afastados do noso hábitat natural na Primeira División. Pero nin tan sequera naquela penosa travesía dunha década polo deserto estivemos, coma sucedeu varias veces ó longo deste último lustro, a piques de desaparecer para sempre coma entidade.

É por isto polo que, a todas luces, o período que vai de 2.007 a 2.012, supón a época máis escura da Historia do Celta. É, sen lugar a dúbidas, a nosa Longa Noite de Pedra.

Tralo remate do partido fronte o Xetafe co que certificabamos a perda da categoría, iniciamos unha caída libre, un vertixinoso descenso ata o máis fondo dos infernos futbolísticos. Durante un lustro estivemos deambulando polas tenebras da Segunda sen rumbo, perdidos, sen atopar unha saída, case que desafiuzados.

Foron cinco anos vivindo un pesadelo que parecía non rematar xamáis, cinco tempadas onde non nos quedou máis remedio que afacernos a convivir coa mediocridade. Tivemos que asumir que os días de glamour remataran, as grandes tardes de gloria onde nos enfrontabamos ós mellores equipos do continente e lles faciamos fincar o xeonllo quedaran atrás. Xa non sairíamos nas portadas dos xornais nin nas cabeceiras dos informativos de deportes.

Pasamos de xogar en Delle Alpi, Amsterdam Arena e San Siro a arrastrarnos por Ipurúa, Stadium Gal ou El Collao. O mesmo equipo que percorría o mítico túnel de vestiarios de Anfield Road agora se enchía de lama en El Alcoraz.

Derrota tras derrota, fracaso a fracaso, convertímonos nun equipo máis de Segunda. Con toda a dor da nosa ialma debimos afacernos a ver ó equipo dos nosos corazóns vagar penosamente durante anos polo fondo da táboa de Segunda. A nosa camisola xa non pesaba, o noso escudo non impoñía respecto, Balaídos era calquera cousa agás un fortín.

Estes cinco anos de eterna penitencia polas catacumbas do fútbol estatal estiveron salpicados de innumerables intres traumáticos, experiencias grotescas, episodios que no pasado máis inmediato serían impensables. Ningún celtista incondicional poderá esquecer xamáis episodios deplorables como o da última xornada da tempada 2.007/08, cando coa nosa inoperancia permitíamos que o Alavés nos remontara o partido na segunda parte, e faciamos inútil a vitoria dos nosos irmáns de Ferrol, provocando o seu descenso.

Cómo borrar das nosas mentes o 10 de xuño de 2.008, día que se facía pública unha débeda de máis de 84 millóns de euros, e recoñecíase a obriga de acollerse á lei concursal para non quebrar definitivamente e evitar a desaparición como entidade. Tras unhas agónicas semanas procurando acreedores que mercasen a nosa débeda, Facenda e Caixanova facíanse cargo do 85% do montante, e deseñábase un plan de viabilidade económica que traería unha nova era de enorme austeridade a Praza España.

O director xeral antonio Chaves explicando á prensa a decisión de acollerse á lei concursal.

Os días de talonarios e orzamentos desorbitados mudaran en arcas baleiras, axustes de todo tipo e despedimentos masivos. A necesidade levou por diante símbolos de sempre, emblemas que compoñían a nosa identidade, como a marca Umbro, e ata á “voz de Balaídos”, Antón López. Oficialmente eramos un orzamento medio na Segunda División.

Con todo, seguramente o intre máis desgarrador para os castigados corazóns celtistas chegou un sábado, o sexto día de xuño de 2.009. Penso que todos estaremos de acordo en que a proba máis complicada á que nos tivemos que ver sometidos os incondicionais deste equipo foi aquel partido a cara de can fronte o Alavés, ó que chegabamos tras gañar únicamente un partido dos vinte anteriores. Nas nosas retinas quedará gravado polo resto das nosas existencias a saída ó céspede de Iago Aspas. Nas nosas ialmas está marcado a lume o instante exacto no que, pasando 85 anos, 9 meses e 26 días desque se fundara o Celta e do minuto 90, un Iago debutante coa celeste cazaba un rexeite no corazón da área pequena, agarraba o propio corazón moribundo do Celta e aplicáballe a descarga que o devolvía á vida.

Tarde heróica a do debut de Iago. Comezaba a labrarse a súa propia lenda.

Así deixabamos atrás o intre máis crítico deste lustro de pesadelo e da Historia do Celta, pero non remataba aí o noso sufrimento. Aínda tivemos que padecer unha tempada máis de desesperación, de frustración, de impotencia ó ver ó equipo incapaz de alonxarse dos postos baixos da clasificación.

Aínda así, no enésimo proxecto de ascenso fracasado, no medio dunha espesa brétema que semellaba que non nos ía permitir atopar o noso rumbo nunca máis, apareceu un pequeno raio de luz, un lonxano halo de esperanza ó que aferrarse para emprender o camiño da fuxida do inferno. Unhas aliñacións ateigadas de canteiráns levaban ó equipo a practicar un fútbol dunha calidade que non se desfrutaba en Casa Celta dende os tempos de bonanza, e só a bisoñeza e candidez da liña de ataque impedía sacar os partidos adiante.

Aí estaba a chave. A nosa propia identidade constituía os alicerces sobre os que basear un proxecto sólido de retorno á máxima categoría. O camiño de saída do pozo pasaba pola Madroa, a canteira era o sangue que precisaba o Celta para poder sobrevivir. O seu propio sangue.

Once, con 8 canteiráns, que xogou a volta dos cuartos de final de Copa fronte ó Atlético de Madrid.

Con esta nova filosofía por bandeira, o Celta protagonizou dous primeiros tercios de liga impecables, sen apearse de postos de ascenso e chegando a liderar a táboa con autoridade. Pero o mal de alturas, o exceso de responsabilidade dun plantel demasiado inexperto e implicado provocou que o equipo caíra ata o sexto posto ó remate da liga, e se vise na obriga de xogar un playoff que supuxo outro dos momentos máis traumáticos para o celtismo deste período de contínuo padecer.

O mesmo que a actuación heróica de Aspas fronte ó Alavés, ningún de nós poderá esquecer aquela fatídica quenda de penaltis á que chegamos tras un partido de infarto. No medio dunha encerrona perpetrada pola directiva do Granada, diante dun público infame e inexcusablemente violento, o punto de penalti voltábase a cruzar no destino do Celta. Semellaba, tralos catro primeiros lanzamentos, que por fin nos podería sorrir a fortuna nun momento trascendental da nosa historia, despois de case un século con ela virada de costas a nós.

Xogadores do Celta abrazados durante aquela fatídica quenda de penaltis en Granada.

Roberto, porteiro do Granada criado asimesmo na Madroa, vencíase á dereita. O lanzamento de Michu, á esquerda. Non. Tampouco desta volta a Deusa Fortuna tiña pensado amosarnos a súa faciana, a que din tan fermosa é. Esa zorra…

O que planeara era ir un paso máis alo na súa crueldade, empapar os nosos inocentes beizos co mel máis doce para acto seguido propinarnos un novo pao descomunal, definitivo. Ninguén dubidou nese momento que non sería o Celta o que pasase aquela eliminatoria. O celtismo enteiro decatouse diso cando o disparo de Michu marchou arriba, tan arriba que chegou a bicar o ceo granadino.

Alo menos Fortuna decidiu amosarse clemente, e os acontecementos precipitáronse inmediatamente. Roberto transformaba o seu penalti, e acto seguido rexeitaba o de Catalá, consumándose a traxedia. A penitencia na Segunda constaba, alo menos, dun ano máis.

Roberto Fernández Alvarellos, porteiro do Granada, transformando o seu lanzamento.

Foron cinco anos de pesadelo nos que sufrimos o indicible. Vivimos cómo partido a partido, as bancadas de Balaídos ían quedando desertas ós poucos. Derrota a derrota, as cadeiras baleiras foron gañando espazo ata deixar un panorama desolador. Decepción a decepción, os celtistas foron abandonando o barco para deixar ó equipo nas mans dos 4.000 que non estabamos nin estaremos dispostos a abandonalo xamáis.

Nós sentimos e vivimos en celeste. Entendemos o celtismo coma un sentimento incondicional, que doe, que desgarra a ialma a disgustos, pero que inexplicablemente enche, realiza, engancha. Somos adictos ó sufrimento, non saberiamos qué facer sen el. Somos inmunes á derrota, ó fracaso. Alí onde vaia o Celta, nós iremos canda el. Non importa o fondo que caia, os nosos brazos estarán aínda máis abaixo para aguantalo e empurralo de volta.

Sen dúbida este foi o filtro definitivo. Quedamos os que somos, e somos os que quedamos. Os que padecimos xogadores indignos de vestir a celeste, os que sufrimos adestradores impropios do banco de Balaídos. Transcorridos uns anos, só nós lembraremos nomes coma Vitolo, Ioannis Okkas, Juan Manuel Peña, Adrián González, Fernando Sales, Vladimir Manchev, Petar Zanev. Danilo, Saulo, Cellerino, Arthuro Bernhardt, Aarón Ñíguez. Edu Moya, Fernando Fajardo, Óscar Díaz, Fabiano Lima, Renán, Verpakovskis. Stoichkov, López Caro, Antonio López, Alejandro Menéndez, Pepe Murcia.

Diego Costa, George Lucas, Lequi, Agus, Núñez… Rober, un do Calvario, o único que safa.

Ninguén, agás nós, se lembrará deles. Porque xa estamos de volta. O fútbol devolveunos ó noso sitio, o sitio do que non debimos saír xamáis. Pero non estamos de volta grazas a un fútbol calquera. Estamos de volta grazas ó fútbol da Madroa. Apuntalados por xogadores dunha calidade e implicación incuestionables como De Lucas, Joan Tomás, Orellana, Bermejo ou Oier entre outros, a base e espírito deste equipo confórmano xogadores da terra. Xogadores que sinten e comprenden a filosofía deste clube porque levan mamando del dende cativos. Puros celtistas, afecionados que se non contasen co don de xogar ó fútbol coma os anxos, serían un máis dos 4.000 que aguantamos estoicamente o chaparrón de fútbol atroz que se nos brindou os tres primeiros anos de odisea.

Celta 2.011/12, un Celta de Primeira.

Si, xa estamos de volta. Voltaremos ós estadios glamurosos e de primeira liña mundial dos que desaparecimos cinco anos atrás. Apareceremos de novo nas portadas dos xornais, nas cabeceiras dos informativos de deportes. A prensa española falará galego, en todo o estado soarán poboacións como Catoira, Marín, O Calvario, Bertamiráns, O Porriño, Vilagarcía, Moaña, Coia, A Coruña, Ferrol, A Pobra do Caramiñal.

Álex, trala vitoria en Tarragona que nos deixaba a un paso de Primeira. A súa cara fala por si mesma.

Voltaremos máis fortes ca nunca, coa fortaleza do que se sabe sobrevivinte do inferno. Curtidos tras un lustro loitando nunha competición na que cada partido é unha batalla, unha competición que esixe o máximo, que castiga, que desgasta.

E voltaremos máis unidos ca nunca, cunha afeción que ven de reengancharse ó equipo no tramo final dunha loita polo retorno que, ollando cara atrás, foi eterna. Benvid@s sexan. Porque a nova loita que se nos presenta por diante vai a ser incluso máis dura, máis esixente en moitos aspectos. E ímol@s precisar a toad@s.

Xa estamos aquí, no lugar que por historia nos pertence. Sabemos que nos botaban en falta, cónstanos que preguntaban por nós. Pedimos desculpas pola demora. A cousa complicouse un pouquiño. Liáronnos. Pero non se preocupen, porque desta volta non temos pensado marchar.

A estreleira, o galeguismo presente nas celebracións.

Iso si: se marchamos, aí estaremos @s 4.000. Porque non entendemos outro xeito de ser do Celta que o incondicional. Porque ése é o único xeito. Que lles pegunten a eles, ós heroes que nos trouxeron aquí. O meu avó estaría orgulloso. Si, avó, xa estamos en Primeira.

¡Hip hip!

Cusco e Machu Picchu. Pura maxia inca.

Chegamos a Cusco os seis de madrugada, a madrugada do venres 25 ó sábado 26 de maio. A consigna era clara: Che Lagarto. Había que asinar o repócker de “Chelas” e asinouse. E de paso apuntalamos o “Europe Team” con Regina, unha eslovaca que se nos uniu na terminal de autobuses. Viaxeira empedernida, estivera vivindo e traballando en Sidney durante catro anos, e tras esta xira por Sudamérica, voltaba a Bratislava. Era reflexiva, de pensamento profundo, trascendental. Ás veces a súa indecisión desesperaba. Os animais eran a súa debilidade, morría por eles. Perfil coñecido, abofé que si.

Houbo sorte, e existía unha habitación onde puidemos aloxarnos todos, os sete membros daquela nova familia.

Europe Team. Á esquerda, Ida. Na cabeceira Regi, e á súa esquerda Judith, Natalie e Arthur.

Cando nos erguimos o sábado, dimos por inaugurada a primeira xornada dun arduo traballo: coñecer Cusco. Oficialmente denominada Capital Histórica do Perú, esta cidade de 350.000 habitantes situada no perfil oriental dos Andes a 3.500 metros sobre o nivel do mar foi declarada Patrimonio da Humanidade pola Unesco, e está rodeada de cerros ateigados de ruinas incas, ademáis de contar cun casco histórico onde impera a arquitectura precolombina e construccións da época colonial. Todo elo con Machu Picchu a tiro de pedra. Probablemente Cusco sexa a cidade máis fascinante que pisei na miña vida.

Cusco.

Partimos os sete coa intención de ascender SacsayHuamán, unha das montañas con ruinas da antiga civilización inca que anteriormente mencionei. A medio camiño dividímonos. Un rapaz informounos de que a entrada a SacsayHuamán custa 70 soles, que se pode visitar de balde chegando antes das 07:00 da mañá, e ofreceunos un tour por outros lugares de interese en Cusco… a cabalo. E pola metade de prezo. Natalie, Judith, Cons e máis eu non o dubidamos. Arthur, Ida e Regi continuaron montaña arriba.

De camiño, o “guía” falounos da triloxía inca ou andina. Para esta formidable cultura, existían tres planos: o mundo dos mortos, Uku Pacha en quechua, situado baixo terra e representado pola serpe, que simboliza a sabiduría; Kay Pacha, o mundo terreal, o dos vivos, representado polo puma, símbolo da forza; e Hanan Pacha, o plano dos espíritos, situado sobre a terra e representado polo cóndor, que é o símbolo da paz.

Triloxía Inca, coa serpe, o puma e mailo cóndor.

E parece ser que Cusco, antiga capital do Imperio Inca, tiña forma de puma no seu centro urbán, a súa cabeza coincidía con SacsayHuamán, outorgándolle forma de cóndor, e a cola do puma, o río Huatanay, representaría a serpe.

Demostrando as miñas dotes coma xinete a lombo de “Corcel”. Eu coñecíao coma Alfredo.

Xa mergullados por completo en tan fascinante cultura, e cadanseu no seu cabalo, visitamos o Templo de la Luna, lugar de grande compoñente relixioso e intensísima misticidade.É unha cavidade no medio das rochas da cara posterior da montaña. Ten esculpida a triloxía inca na entrada, a cal hai que traspasar sen calzado. No interior, unha pequena estancia, e na parte superior, un pequeno burato por onde se filtra a luz da lúa de xeito estratéxico.

Os dous no “Templo de la Luna”.

Se a este ambiente, coa suxestión das explicacións previas, lle engades o encontro cun chamán que sufrimos no seu interior, cómo non, de xeito totalmente aleatorio e fortuíto, quen nos explicou máis en profundidade os entresixos do templo, o resultado foi un estado case de éxtase moi curioso co que saímos de aquel lugar.

A seguinte parada foi o que se coñece como Zona X. Son unha serie de túneles e laberintos, “chinkanas” en quechua, algúns naturais e outros elaborados polos antigos, e que servían de refuxio e de método de confusión para os incas no seu intento de defenderse ante a invasión española. Un tanto agobiante o paso por Uku Pacha, pero serviunos para inmiscuirnos aínda máis no mundo inca.

Nunha “chinkana” xunto a Nati e Judith.

Domingo. Chegou o mediodía e apropieime dun dos ordenadores do Che Lagarto. Existían posibilidades de rematar a xornada con ascenso. O retorno era tanxible. Unha vitoria do Celta en Tarragona unida a unha derrota do Valladolid en Alcorcón devolveríanos o que sempre foi noso: un lugar entre os grandes do fútbol estatal. Un penalti transformado polo fedello de Moaña e o oportunismo de Natxo Insa poñían o partido en franquicia, mais en Santo Domingo o Valladolid calcaba o resultado. E calcadas foron tamén as segundas metades dos dous partidos, con Nàstic e Alcorcón acurtando distanciase achuchando coma tolos. Ó final, con todo o sufrimento do planeta e parte do de outras dimensións, o Celta aguantou, Pucela non.

O Alcorcón rabuñou un empate no último suspiro, e na 42ª e derradeira xornada abondará cun empate en Vigo fronte o Córdoba, punto que tamén lles serviría ós andaluces para garanti-lo playoff, para acada-lo ascenso. Vino demasiado preto. Non houbo discurso conservador de autoconvencemento que me acougase. Demasiado preto. Demasiado preto ata para o Celta. Nin sequera un equipo tan perseguido polo drama e por xiros tráxicos do destino coma nós pode ser privado do premio final nesta situación, despois de tanto padecer.

Tiven que saír correndo a pecharme na habitación e desafogar, botar para fóra parte dos demos que nos estiveron atormentando durante cinco interminables anos. Pero aínda falta o último paso. Non quero escribir máis sobre o tema ata dar ese último paso.

Praza de Armas de Cusco.

A tarde adicámola a sopesar as diferentes opcións para visitar Machu Picchu. O tema sae ben caro, e hai que buscar e valorar ben tódalas posibilidades. Ó final, nova división. Regi, Judith, Cons e máis eu sairíamos o martes. Arthur, Natalie e Ida agardarían ó primeiro de xuño por unha oferta que incluía o ascenso a Huayna Picchu, a outra grande montaña do complexo inca.

Con este panorama, coa posibilidade dunha nova despedida no horizonte, había que facer festa. A data escollida non foi a mellor, pero foi a que foi. O luns de noite, véspera da nosa partida a Machu Picchu, reservamos o comedor do hostel para no-los sete máis Darío, un amiguete arxentino que fixera o día anterior mentres vía un partido de payoffs dos Celtics, e máis Chris, un trinitense afincado en Seattle.

Darío, unha boa prea, pura risión.

A idea era simplemente compartir un asado. O problema era que entre os asistentes había dúas mentes reviradas, e ó remate da cea Darío e máis eu convencimos a Víctor, rexidor do Che Lagarto, de facernos cunha botelliña de pisco. Púxenme do outro lado da barra canda Víctor e comezamos a repartir pisco sours ó persoal mentres soaba a música. A botella inicial ó final quedou en catro. Catro botellas para sete persoas.

Cando amencín á mañá seguinte ás 06:30 fíxeno soterrado en madeiras desprendidas da cama de arriba, ocupada por Cons. Non me enterei de nada. Coma puidemos, Regi, Judith, Cons e máis eu comezamos o percorrido, a ruta que nos ía achegar á cidade inca de Machu Picchu.

En microbús detivémonos nas ruínas incas de Valle Sagrado e Ollantaytambo. Había que pagar a entrada aparte, e non mo puiden permitir. Agardei polos outros tres á entrada de ambalasdúas.

Valle Sagrado del Inca.

En Ollantaytambo collimos o tren, un tren panorámico que nos permitiu desfrutar das fantásticas vistas que ofrece o traxecto ata Aguas Calientes, onde tiñamos o hostel para pasa-la noite. Antes, os tres pegáronse un baño nas piscinas naturais de augas termais coas que conta a vila. Eu, aínda inmerso no plan de austeridade, mantívenme á marxe unha vez máis.

O mércores tocaba madrugón. Ás 04:30 en pé para almorzar ás 05:00 e ás 05:30 comezar a travesía a pé para coroar Machu Picchu. Media hora camiñando e unha subindo escadas sen parar. Duro, fermoso. Esgotador, reconfortante. O ascenso semella non ter fin, pero a maxia do enclave non nos permitía deternos. E a chegada… Observar ante ti unha cidade construída probablemente no século XV e que se mantén nese estado, co impactante Huayna Picchu de fronte, e cun abismo ó que non se lle adiviña o final ó leste… Tremendo.

A alborada sorprendeunos ascendendo Machu Picchu.

Situado ó cobixo do refuxio que ofrecen as montañas Machu Picchu e Huayna Picchu, déitase case nos seus cumios. Posible centro ceremonial, posible centro de estudos, as teorías máis populares afirman que foi un centro político, social, económico e relixioso.

Construído baixo mandato de Pachacútec, o noveno Inca (denominación que recibe o máximo mandatario desta civilización), consta de 34.000 hectáreas ó longo das que se extenden case 200 edificios na súa área urbá.

Machu Picchu en todo o seu esplendor.

A súa ubicación é claramente estratéxica, xa que o acceso, sumamente dificultoso e sementado de densa vexetación agóchano da vista dos alleos. A proba é que non foi descuberto ata 1.911. Aínda así, na súa época seguramente non foi un complexo illado.

Foi unha cidade que contou cunha perfecta orde. Coas súas regras, os seus parámetros, a súa relixión, a súa filosofía. No punto que ofrece as mellores vistas do complexo observamos a casa do vixilante, que daba os avisos mediante xogos de luces ou imitando sons de animais autóctonos.

A cidade divídese en parte urbá, o complexo residencial, e ó oeste a parte relixiosa. Nesta última vivían as chamadas Virxes do Sol, mulleres de especial beleza que eran escollidas para servir ó Inca ou para adorar ó Deus Sol. Eran selectivamente formadas e educadaspara nun futuro ser presentadas á nobleza e fortalecer así a sociedade.

Trala invasión española, Machu Picchu é abandonado en 1.536. Existen teorías que afirman que o camiño seguido polos poboadores da cidade na súa fuxida é o camiño da procura do Dourado, e que éste consistiría nas estatuíllas de ouro que representan a cada Inca.

Na parte relixiosa atópase a Casa do Inca, o Templo da Auga, ata onde chegaba a auga por medio dun complexo sistema de canalización, e o Templo do Sol. É unha construcción semicircular, que conta con dúas fiestras, unha cara o norte e outra cara o leste. O xogo de luces que entran por elas e a sombra que éstas proxectan sobre unha pedra situada no medio da estructura permitían ós Incas identificar a chegada do solsticio de inverno cada 21 de xuño.

Templo do Sol.

Detivémonos na Praza Sagrada. Nela está ubicada a casa do Willaq Huma ou sacerdote, o Templo das Tres Fiestras, e a Cruz Andina, que representa a Triloxía Inca: a morte a serpe, a vida o puma, e o mundo dos deuses o cóndor.

Casa do Sacerdote, “Willaq Huma” en quechua.

Na Praza Sagrada tamén se atopa o Templo Viracocha, único deus desta cultura. A el realizábanse sacrificios neste templo con animais negros, que na cultura andina significa pureza.

Templo das Tres Fiestras.

Por último, na Praza Sagrada obsrvamos, á dereita do Templo Viracocha, unha pedra con forma da Cruz do Sur.

Templo Viracocha.

Pedra da Cruz do Sur, ó carón do Templo Viracocha.

Antes de deixarnos ó noso aire, o guía levounos ante o Inti Huatana, ou Reloxo Solar. Está situado no cumio dunha enorme construcción piramidal, e está perfectamente aliñado cos catro puntos cardinais.

Inti Huatana, o reloxo solar.

Cando Jorge, o noso guía, se retirou, botamos horas camiñando á nosa vontade por Machu Picchu. O exceso de xente, a masificación, dificulta acadar o nivel de concentración preciso para vivilo coma é debido, para percibir coa intensidade axeitada a súa maxia, para comprender a Triloxía Andina e transportarte 500 anos no tempo e convivir con aquelas xentes abraiantes.

Pero cando o acadas é certo que alcanzas un nivel de espiritualidade fenomenal, a comunión que alcanzas entre corpo, mente e entorno proprorciónache unha paz interior que poucas veces sentín na miña vida.

O Señor das Bestas tamén manexa o idioma das llamas.

Entrou o serán e abandonamos Machu Picchu, non sen antes botar un bo cacho xogando e ata alimentando un grupo de llamas. Chegamos a Cusco de noite, pasadas as 23:00. Ó día seguinte, xoves, era día de partida a Lima. Sentimos a chamada de César e decidimos non retrasar máis o momento encontro. Íamoslle aparecer por sorpresa.

Santa Cruz e La Paz, as dúas caras de Bolivia; e despedida vía Titicaca.

Xoves 17 de maio. Día das Letras Galegas, así que vou a escribir este post en galego, aínda que só sexa a portada. Era mediodía cando Arthur, Cons e máis eu collimos unha furgoneta que nos había levar de Vallegrande a Santa Cruz, a cidade máis poboada de Bolivia.

Nun principio sentamos os tres na fileira de atrás, pero cando comezaron a chegar os demáis pasaxeiros con equipaxes máis grandes ca eles, a redistribución do espazo por parte do conductor levoume a ocupar o sitio do copiloto. O carácter do piloto era suave e agradable coma o dun gremlin mollado, eu tampouco tiña moita gana de conversa, así que botei as seis horas de camiño escoitando música.

Cando ó chegar a Santa Cruz, xa de noite, quitei os auriculares e me interesei polo estado dos meus compañeiros, decateime de que, por unha vez, tivera sorte na localidade que me tocara para face-la viaxe. Segundo parece, a travesía na fileira de atrás convertérase nunha auténtica tortura.

O espazo do que dispoñían Arthur e Cons, xa de por si escaso debido ó amoreamento de equipaxe, viuse aínda máis reducido cando ó pasaxeiro de diante, un señor de apenas metro e medio, déuselle por bota-lo respaldo hacia atrás, e pasaron as seis horas de percorrido coas pernas medio tullidas.

A cousa mellorou cando outra das pasaxeiras da fileira de diante optou por baixa-la xanela xusto cando se puxera a chover, e alcanzou o grao de perfección absoluta cando a súa amiga decidiu darlle un toque festivo ó ambiente e púxose a pinchar música para todo o automóbil.

Non temos nada en contra da música tradicional boliviana. Pero a tradicional. Porque a que se fai hoxe en día, a cumbia, o reguetón ou a bachata, todos eles na súa versión máis infame e barateira, debe ser o que se escoita nas profundidades do inferno para torturar ós condenados, ou o que utilizan os líderes das sectas para inducir ó suicidio colectivo. Insufrible, en serio.

Así pois, cando todos baixamos do carro, atopeime con dous seres de xesto iracundo, ollos inxectados en sangue, e bocas convertidas en lanzadeiras de constantes improperios, insultos e todo tipo de maldicións dirixidas ó resto de ocupantes da furgoneta. De verdade que metían medo. Acougueinos, e puxémonos a procurar o Santa Bárbara, o hostel que Arthur, a nosa pequena máquina xermana de organizar, tiña preparado para nós en Santa Cruz.

Corredor central do Santa Bárbara.

O venres matouse a chover todo o día. Santa Cruz, situada ó leste do país e na parte menos elevada do altiplano con tan só 500 metros sobre o nivel do mar, é unha cidade húmida e calurosa. De poboación superior ó millón de habitantes, conta cunha arquitectura elaborada, harmoniosa, agradable. O seu tránsito, tanto de peóns coma de vehículos, non agrada tanto, e nel imperan o ruído e a desorde.

Entrado o serán, apareceu Helene chegada do seu periplo para coñecer as misións xesuíticas, ou non sei qué historias. Ofrecímoslle á nosa amiga bretona o plan que deseñaramos para a noite, consistente en coller unha botelliña de singani e bebela no hostel antes de pegar unha voltiña por aí. Efectivamente, xa tardabamos en darlle duro á bebida típica de Bolivia. A Helene, que pouco facía falta para meterlle a salsa no corpo, pareceulle estupendo, e aportou á festa dúas amigas súas bolivianas.

Tratábase de dúas mozas cultas e preparadas, interesadas na nosa percepción tanto do seu país coma do seu panorama político. En datas e destinos anteriores polo país do altiplano xa nos sorprenderan varias mostras de disconformidade e incluso algunha manifestación por parte do sector sanitario en contra de Evo Morales. Falando con estas dúas rapazas confirmouse a nosa percepción de que o apoio a Evo en Bolivia non é tan abrumador, que a imaxe de salvador do pobo que nos chega a Europa non é tan fiel.

Segundo parece, os catro departamentos do leste do país, liderados por Santa Cruz, conforman unha oposición bastante sólida ó goberno, e as quiexas das nosas relatoras revelaban que a resposta do presidente á mesma prodúcese con man dura e represión. Incluso nos apuntaron a existencia dun movemento independentista razoablemente vertebrado por parte deste sector do país.

Cabe lembrar, para que teñades tódolos datos e poidades así valorar por vós mesm@s, que Santa Cruz é o motor económico de Bolivia, e os do leste son os departamentos onde máis cartos se moven no Estado Plurinacional, coa mala relación coas políticas de esquerda que estas capas sociais adoitan manter.

Ó remate da parola política, moi interesante, visitamos o Estación Rock, un pub que a Cons e máis a min nos congratulou sobre maneira, e onde desfrutamos duns bos groliños e de fantástica música.

Vista da Praza de Armas de Santa Cruz de noite.

O sábado a conta atrás de finais do Celta marcaba o número 4. O Alcoiano rendía visita a Balaídos, e a verdade é que pouco puido facer ante un Celta que lles pasou por riba coma unha apisonadora. Nova proba de lume solventada con autoridade e facendo gala dun momento de forma primoroso, pero o Valladolid tampouco afrouxa. Insisto, haberá que loitar ata o final.

Saín do ciber onde escoitara o partido e dirixinme ó bar onde Arthur, Cons e máis Helene quedaran para ver a final da Liga de Campións. Despois do que viña de escoitar, o espectáculo resultoume cando menos mediocre, e aínda por riba o resultado deprimiu ó pobre Arthur. O positivo foi a visita sorpresa que recibimos por parte de Nati, a arxentina toliña que coñeceramos en San Pedro de Atacama.

Equpo co que presenciamos a final da Liga de Campións. Helene, Nati e Arthur, rebosante de ledicia tralo remate do partido.

Tocaba poñer rumbo a La Paz, e despedirnos, desta volta de xeito definitivo alo menos nesta viaxe, da nosa segunda bretoniña, Helene.

Chegamos a La Paz, sede do goberno boliviano, o domingo pola mañá. Coa boa impresión que nos causara o Hostal Torino en Sucre, decidimos repetir experiencia, pero na súa versión paceña o Torino é máis caro, e non ofrece nin almorzo nin internet. Durmimos unha noite, e o luns instalámonos no Loki, un hostel especialmente enfocado para extranxeiros, concretamente para os máis novos, para a mocidade. Non sei se vedes ónde quero chegar: o Loki ofrecíanos festa rachada tódolos días con xente de todo o mundo, algo que non nos desagradaba de todo a ningún dos tres. Ademáis, nel reatopámonos con dous membros do Asshole Team: Maz e Marcus.

Casco antigo de La Paz.

Os catro días de estancia en La Paz combinamos festas nocturnas no Loki con escapadas diurnas pola cidade. No tocante ó primeiro aspecto cabe destacar as competicións organizadas polo propio hostel.

O luns había Quiz, 30 preguntas en bloques de 10 separadas por temas, e catro litros de birra para o equipo que presentase meirande número de respostas correctas. Eu formaba equipo con Arthur e con dúas alemás que alí coñecimos. Vímonos superados por un equipo de israelíes, que estou case seguro que fixeron trampa e tiraron de Wikipedia. Seguro.

E o martes, Beer Pong. Cada parella sitúase nun extremo da mesa con seis vasos de cervexa onde o equipo contrario ten que encestar unha bola de ping pong. Cada vaso que che encaixan, bebes. Eu formaba parella cunha londiñense. Polas similitudes co baloncesto tiña todo ó meu favor para impoñerme, pero non puido ser. Pasamos un par de roldas, pero por primeira vez na miña vida, sentinme identificado cos españois: caímos en cuartos de final.

De festa con Marcus no Loki.

Pero, como dixen, non todo foi festa. Polo día fixemos varias escapadas pola cidade. E teño que dicir, con tódolos respectos, que La Paz non me fixo demasiado feliz. O enclave é impresionante, situándose no val que conforman infinidade de cerros e formacións montañosas, ó longo das cales continúa medrando a cidade. Pero medra dun xeito desordeado, antiestético, amoreando vivendas unha enriba da outra sen ningún tipo de control. Os edificios, sen rematar, non contan con ningún tipo de pintura, e a alaranxada do ladrillo é a única cor existente nas formacións montañosas que rodean a cidade. En definitiva, a sensación que dá La Paz é a dunha pequena cidade rodeada dunha inmensa favela, ou villa en arxentino.

E no centro da cidade, a parte situada no val, reina o puro caos, a contaminación ambiental e sobre todo acústica, principalmente causada polo constante ruído dos cláxons dos automóbiles que non cesan. En serio, é desesperante. Un día máis en La Paz e teriades un amigo asasino en serie.

Refuxiándome no amor de Arthur para sobrelevar o barullo de La Paz.

Despois de poñer a feder a La Paz, situámonos no martes 23 de maio. 14:00 horas hora boliviana. Celta – Xerez. Antepenúltimo paso, antepenúltimo obstáculo a superar polo Celtiña antes de chegar á beira da Primeira División. Seguimos o partido nunha cafetería con conexión decente, algo realmente complicado de atopar en Bolivia. Alí estabamos Cons e máis eu acompañados por Aníbal, un chileno que coñecera minutos antes no hostel e que se animou a seguir as evolucións de Orellana.

Metade partido metade drama, a casta e a coraxe desplegadas polos rapaces elévaos ó rango de heroes. Demostración sen paleativos de identificación cunha camiseta, de sentimento por unhas cores. Pura épica. 4-1 tras unha remontada, como digo, heróica, e novamente a pelota no tellado do Valladolid. Ó remate do choque tiven que pechar moi forte os ollos, golpear o peito, apertar os dentes, morde-lo beizo. Non podía chorar. Aínda quedan dous pasos, e son de xigante.

E namáis remata-lo drama, rumbo a Copacabana, cidade situada á beira do Lago Titicaca e que serve de fronteira co Perú. Arthur arrincara pola mañá con Judith, unha alemá que coñeceramos a noite anterior no hostel. Judith era todo un personaxe. Independente, despistada, adicta ó viño tinto. Pasaba o día rindo a gargalladas. En serio, existen persoas sorrintes, persoas risueñas, persoas de risa fácil, e despois está Judith. Unha auténtica pallasa, no mellor dos sentidos da palabra, se é que ten algún malo.

Copacabana, na parte boliviana do Titicaca.

Xuntámonos os catro ben pasado o solpor, sobre as 21:30. Despois dun curto debate, deseñamos o plan para a estancia en Copacabana. Decidimos visitar o xoves á Isla del Sol, unha illa no medio do Titicaca, o lago navegable máis alto do planeta, situado a case 4.000 metros sobre o nivel do mar. Atracamos na parte norte.

Judith, facendo o parvo con Arthur.h

A Isla del Sol é de orografía abrupta, difícil de percorrer por elo e pola altura, que fai que che falte o aire nos pulmóns. Aínda así está poboada por xentes humides, que traballan as súas terras e o seu gando mentres se comunican maioritariamente no que nós identificamos coma aimara. Visitamos unhas ruínas incas e voltamos ó albergue para, despois dunhas partidiñas de asshole, descansar ben e gardar forzas para o que nos agardaba o día seguinte.

Peirao norte da “Isla de Sol”.

Venres. Eles tres erguéronse ás 06:00 para presenciar a alborada. Eu, co estómago en lamentables condicións, quedei na cama ata as 09:00. Cando estivemos os catro listos e preparados, dispuxémonos a afrontar a meirande animalada que se nos puido ocorrer dado o entorno no que nos atopabamos.

Alborada en “Isla del Sol”.

Aínda non sei moi ben por qué, a Arthur déuselle por propoñer percorrer a illa de punta a punta coas mochilas ó lombo, para dende o extremo sur, coller o bote de volta a Copacabana. Sete quilómetros. A 4.000 metros de altitude. Con case 20 quilos ás costas. Hai que dicir que existe un bote que fai este percorrido regularmente. Ninguén puxo moita énfase en levarlle a contra. Teño que recoñecer que fun o que máis apoiou a moción. Por favor, non me preguntedes por qué. Na cea da noite anterior Arthur xa se estaba arrepintindo da súa proposta, e o moi trastornado empecinouse en conseguir alugar un burro para que nos levase as mochilas, e a piques estivemos de conseguilo. Sería apoteósico, pero non puidemos concretalo. Aínda así xa non había volta atrás, insisto, non teño nin idea de por qué.

Antes de afrontar a derradeira media hora de travesía.

Levounos máis de tres horas, pero fixémolo. E investimos menos tempo do agardado, do que nos dixeron que iamos tardar. Sentinme ben, axudou a paisaxe que nos atopamos na parte sur, moito máis verde e alegre.

O plan era coller o bote de volta a Copacabana e meternos nun autobús directamente a Cusco, no Perú. Na propia embarcación coñecimos a dúas compoñentes máis para a nosa expedición, que tamén menexaban o mesmo plan e que se coñeceran en La Paz.

Por un lado estaba Ida, unha dinamarquesa de tan só 19 aniños amorosa coma ela soa. Tiña unha festa inesgotable no corpo, e a todos nos metía unha envexa máis ben tirando a insana cando se lle daba por facer eses alardes de enerxía que só te podes permitir facer cando tes esas idades. Penso que tod@s sabedes a qúe me refiro.

E pola outra banda estaba Natalie. Chegada de Suíza, Nati era directa, clara, concisa. Vacilona, sarcástica, inxeniosa. Lambereteira incorrixible, namoroume nunha conversa trascendental nocturna, desas nas que arranxas o planeta de polo a polo.

Dous galegos, un alemán e unha alemá, unha suíza e unha dinamarquesa. Do Asshole Team pasaramos ó Europe Team, e con el estabamos a abandonar Bolivia.

Un país enormemente modesto, pero que enche. Pobre en P.I.B., multimillonario en historia, en cultura, en variedade natural. De xentes sinxelas de corazón e complexas de personalidade. Envorcados coas súas raíces, involucrados e identificados coa súa verdadeira orixe.

Na contra do que diga o Banco Mundial, Bolivia é un país moi pero que moi rico.