Atacama, o deserto a 4.000 metros de altitude.

Xoves 3 de maio. Subimos ó bus con destino San Pedro de Atacama, unha localidade no medio do deserto e pegadiña á fronteira con Bolivia, ás 22:00 da noite. Cando baixamos eran as 0:00 da madrugada do venres. 26 horas, e desta volta nin películas tivemos.

Cando rematemos o periplo por Sudamérica farei o cálculo de horas que botamos metidos nun bus, pero a día de hoxe estou seguro de que superan ás horas que estiven en toda a miña vida metido nunha biblioteca, en misa (e estudei 6 anos nun colexio de monxas) ou practicando sexo. Bueno, o desta última comparación é bastante obvio, de feito creo que estiven máis tempo en Paraguai que practicando sexo en toda a miña vida.

Como digo, chegamos a San Pedro ás 0:00 da noite esfolados perdidos. Coa axuda das lanternas, xa que a iluminación nas rúas é prácticamente nula, puxémonos a buscar os hostels que levabamos apuntados. Houbo sorte ó segundo intento: Backpackers Hostel, un hostel ateigado de gatos que non contaba case con auga quente, pero si con internet.

San Pedro de Atacama.

O sábado Cons ergueuse para dar unha volta mañaneira pola vila. Eu, como me deitara moito máis tarde por andar a voltas co blogue, erguinme ás 12:00 do mediodía. 12:00 hora chilena, 18:00 hora galega. Sabadell – Celta. Vitoria innecesariamente agónica, xa que se tería que ter gañado con bastante máis folgura, pero importantísima en todo caso de cara a depender de nós mesmos para ascender directamente se se gaña o partido adiado de Cartaxena. A saída do pozo vese un chisquiño máis preto, pero haberá que pelexar ata o final.

Ó remate do partido, e medio infartado, unha duchiña de auga ben fría, que a 2.500 metros de altitude sempre gusta. E ó remate da ducha, ó microbús, para face-la primeira incursión no deserto do Atacama: Valle de la Luna. O da lúa é un val que se formou, ou mellor dito que se segue formando, debido ó empuxe da Cordilleira dos Andes, a formación montañosa máis nova do planeta, sobre o resto do territorio continental. Ascendimos para observar a parte máis árida do deserto máis árido do mundo, que non o máis seco: aínda que en cantidades case que insignificantes, algo de choiva cae, pero as durísimas condicións ambientais fan que a vida no deserto do Atacama sexa prácticamente inexistente.

Deserto do Atacama.

¿O pobo xudeu? Non, a nosa expedición ó Atacama.

Pasamos polas Tres Marías, unhas rochas que segundo din, debido á erosión do vento colleron forma da Virxe María rezando en tres posicións diferentes. Coma se me dis que teñen forma de Esperanza Aguirre facendo croquetas, eu non vin nada.

As Tres Marías. Pódese apreciar perfectamente a forma da Virxe nas rochas. Ou non.

Pero o mellor estaba por chegar. Allan, o noso guía que era un cachondo mental e que nos explicou todo perfectamente estando borracho perdido (en serio), levounos a unha especie de mirador, un balcón natural no medio do deserto para observar o solpor sobre o Valle de la Luna. A estampa é espectacular, co ceo tomando eses tons encarnados que se fusionan co cobrizo das rochas e area do deserto. Nesas andabamos, sacando fotos coma tolos, cando de súpeto sumouse á festa un convidado que ninguén agardaba.

Aínda non rematara de agocharse o sol, cando de entre as montañas emerxeu a lúa máis xigantesca que vira na miña vida. Era algo desproporcionado, case que antinatural. Atendendo á cantidade -e calidade- do meu velo corporal e ó número de noites das que non me lembro de nada, nunca puidera descartar a posibilidade de ser un lobishome. A partires dese momento, si. Se non me transformei observando durante o tempo que observei aquela lúa de tamaño desorbitado, non me vou transformar na vida.

Espectacular luar no Atacama.

Nati e máis eu, apampados ante o espectáculo que nos brindaba Lúa.

E é que ata niso estamos a ter unha sorte desmedida nesta viaxe. Xusto o día que decidimos visitar Valle de la Luna, unha localización que se atopa a máis de 4.000 metros de altitude, resulta que hai lúa chea, e cadra exactamente no día que o satélite pasa máis preto do seu planeta en todo o ano, amosándose máis grande ca nunca. En serio, non sei qué carallo facemos que non imos mercando lotaría alí por onde pasamos.

Con Nati e Allan, o guía máis profesional.

Ó remate da excursión, e aínda enfeitizados polos poderes máxicos de Lúa, ese día máis poderosos do que foron xamáis, fumos a tomar unha cervexiña con Allan, que coma dixen antes xa viña quentiño da casa, e con Natalia, unha arxentina de Córdoba que coñecimos na excursión e que traballaba no mesmo San Pedro para conseguir cartos e así poder proseguir coa súa viaxe por toda Latinoamérica.

De “carreteo” con Nati e Allan, máis un músico que se uniu á causa.

O domingo, tras chamar á casa para felicitar a mamá polo seu día, adícámolo a pasear pola vila. San Perdo de Atacama é unha localidade duns poucos centos de habitantes. Con máis hostels que residentes, vive case únicamente dos turistas que veñen e van, e que utilizan San Pedro coma ponte para pasar de Chile a Bolivia e viceversa. Non conta con asfalto nin cemento en ningunha das súas estradas nin beirarrúas, e as súas casas, feitas con adobe e portas de madeira, dan a sensación de non poder aturar nin un mal temporal. Se no conto de “Os Tres Porquiños” o Lobo derrubaba as casas dos dous primeiros soprando, as vivendas de San Pedro de Atacama poderían ser arrasadas por un soprido de Calimero no medio dun ataque de asma. Poderíase dicir que San Pedro é o Vale do Capão na súa versión chilena, para que nos vaiamos entendendo.

O luns tiñamos programada a visita a El Tatio, que consiste nunha incursión na Cordilleira dos Andes para chegar a un campo de geisers que se atopa a 4.300 metros sobre o nivel do mar. Para elo había que erguerse nada menos que ás 04:00 da mañá. Dado que estabamos en San Pedro de Atacama, a expresión “non estaban postas nin as rúas” perde bastante graza: catro días botamos en San Pedro e non fun quén de dar coa hora á que erguerse para atopa-las rúas postas.

Un pouco antes das 06:00 da mañá chegamos ó campo de geisers. A verdade é que resulta impresionante atoparte no punto máis alto dos Andes, e que de súpeto o chan comece a botar fume, para que acto seguido saia un chorro de auga de medio metro. Segundo nos contou o guía Pato, éste en estado sobrio, a auga, dentro das rochas volcánicas (hai que lembrar que toda a Cordilleira dos Andes é unha zona de grande actividade xeotérmica), é conducida polas fallas á superficie, onde emerxe a 86ºC, o seu punto de ebullición a esa altura, quecida polo magma volcánico que se atopa preto da superficie.

“Geiser” en plena actividade.

A continuación reemprendimos a marcha para dirixirnos a unhas pozas naturais de augas termais. Aproveitamos ben o momento, pois non se pode dicir tódolos días que un se pegou un baño nunhas augas mornas no máis alto dos Andes, a 4.300 metros de altura e a 0ºC de temperatura ambiental. Iso si, se difícil foi espirse para meterse na auga, saír molladiños dela para alcanza-la toalla e secarse, nin vos conto. Encolléuseme tanto e durante tanto tempo a zona xenital que cheguei a convencerme de posuír vaxina. Houbo unha tempada que mexaba sentado, e ata menstruei psicolóxicamente.

De volta ó hostel observamos varios grupos de vicuñas, un camélido semellante á llama pero de pelaxe máis curta e que vive en estado salvaxe; llamas, un camélido semellante á vicuña pero de palaxe máis longa e que vive en estado doméstico; e pasamos por un campo ateigado duns cáctus enormes, que poden acadar ata os dous metros.

Unha linda vicuña.

E unha linda llama.

E ó chegar ó Backpackers Hostel tocaba organizar mochilas e demáis petates, xa que ó día seguinte había que partir hacia Bolivia. E fariámolo canda Maz, a nosa compañeira de habitación ó longo da nosa estancia en San Pedro de Atacama. Era unha londiñense negra, co pelo tinguido de vermello e de complexión ben atlética, o que lle outorgaba un parecido máis que razoable coa tenista Venus Williams.

¡Bolivia, alá imos!

Santiago, Valparaíso e Viña del Mar: percorrendo o corazón de Chile.

Luns 30 de abril. Coma ven sendo habitual nos últimos desprazamentos, chegamos ó noso destino, Santiago de Chile, con algo de retraso. Pasaba das 09:00 da mañá cando dimos coa porta do noso hostel. Novamente, e por sorte, contabamos coa garantía de calidade que ofrece a cadea de hostels Che Lagarto. ¿Nótase moito que quero abrir un cando volte a Vigo? Espero que non.

O caso é que tras ser atendidos por unha fermosa colombiana chamada Gina, fumos a deitarnos unhas horas para descansar un pouquiño o corpo. Puxémonos en marcha ás 15:00 do serán, e tras preguntar ó persoal do hostel, tratamos de facer o que nos dixeron se chama un “free tour” pola cidade. Vós, perfectos coñecedores do idioma de Shakespeare, saberedes que free tour significa “volta de balde”, polo cal deducimos que algo tivemos que facer mal, porque para o que nós nos apuntamos, algo si que había que pagar.

Agardamos na parada onde nos indicaran, e montamos nun bus turístico. Transcorridos uns minutos, achegóusenos a guía e comentounos en cánto saía a broma. A pouco máis saltamos do autobús en marcha. Ó final a cousa non saíu tan mal, xa que ademáis de non pagar nada, dende o punto onde nos tiraron do bus voltamos camiñando ata o hostel desfacendo o camiño e visitando varios dos puntos sinalados da cidade.

Coitados de nós, aínda subidos no bus turístico.

Paseando por Santiago reatopámonos con algo que xa tiñamos medio esquecido: a vida nas grandes capitais. Xente por todas partes movéndose a toda velocidade, que semella que alguén premeu o botón “FW” no mando a distancia, rebasándote por ambos flancos e chocando contigo sen nin tan sequera ollar para ti… Nós, aínda co chip de convivir con guanacos, pingüíns e lobos mariños, estabamos máis desubicados ca Simón Bolívar en Matrix.

Homenaxe á Alemaña no Parque Forestal.

Aínda así, Santiago é unha cidade limpa, coidada, con numerosa arquitectura da época de dominación española, diversos monumentos históricos. Camiñamos polo enorme Parque Forestal, estivemos na Plaza de Armas, presidida polo monumento a Pedro de Valdivia, fundador de Chile, e chegamos ó Palacio de La Moneda, sede do presidente da República. Alí, o 11 de setembro de 1.973, foi derrocado e suicidouse o Presidente Salvador Allende durante o Golpe de Estado perpetrado polo exército chileno, con Augusto Pinochet á cabeza.

Pedro de Valdivia, na “Plaza de Armas”.

Tirámonos fotos co monumento a Allende, abandeirado en Chile da transición do capitalismo ó socialismo, e retirámonos ó hostel aínda envoltos pola súa sempiterna presenza.

Palacio La Moneda.

¡Allende vive!

Pola noite, e dado que era véspera de festivo, saímos a dar unha volta. Debo darlle un aprobado con nota á noite santiaguesa, ateigada de locais canallas con predilección polo rock, e co barrio de Bellavista á cabeza.

Martes. Primeiro de Maio. Véxome na obriga de facer unha reflexión sobre a actualidade política, a cal, aínda que comente pouco neste blogue, seguimos ben polo miúdo. E seguímola con pavor. O pavor que nos mete cada venres segui-las evolucións do Consello de Ministros. Aumentos de impostos, establecementos de pagos na sanidade, recurtes nos dereitos sanitarios dos inmigrantes, subas nas taxas universitarias, novamente total control e manipulación da televisión pública, o considerar atentado contra a autoridade a resistencia pacífica… E o que está por vir.

Querid@s amig@s, isto está a superar a liña incluso das xa intolerables agresións a servizos fundamentais coma a educación e sanidade públicas ou o dereito a un emprego digno. Esta xente está a atentar directamente contra a nosa dignidade, contra os nosos dereitos máis básicos coma pobo, coma clase honrada e traballadora, coma base da sociedade, coma maioría. E aínda por riba xa non nos permiten nin queixarnos.

Polo momento non vou dicir nada máis. Vós, coma membros pertencentes a esa maioría social e coma principais damnificados, saberedes o que tendes que facer. Ou iso espero. Eu si o sei.

Pola noite, e dado o sinalado da data, estivemos no hostel parolando e politiqueando con varios dos alí hospedados e co persoal que alí traballaba. Entre eles, coa que máis tempo estivemos de parrafada foi con Paula Rosalía Cadabeira Pereyra. Naceu en Buenos Aires, pero, efectivamente, era máis galega ca unha tapa de polbo á feira dicíndolle “vas caer” a un centolo da Ría espichado no chan coa Rianxeira soando de fondo. O seu galeguismo non só ía impregnado no seu sangue, tamén estaba patente no seu corazón, e non dubidaba en facer gala del cada vez que se lle presentaba a ocasión.

Unha das prazas do Cerro Santa Lucía.

Ó día seguinte, pola mañá, estivemos visitando Cerro Santa Lucía, unha das montañas que debuxan o contorno da cidade, e que ó longo do seu ascenso conta con diversas escalinatas, prazas, estátuas e incluso museos, para culminar a subida cun mirador con vistas a toda a capital chilena.

No cumio do Cerro Santa Lucía, desfrutando das vistas de Santiago.

Antes de partir, e de cara ó plan da tarde, decidíramos deixarnos guiar por Álvaro, un traballador do Che Lagarto que se adicaba a recomendar destinos e tours organizados polo hostel ó persoal. Crápula de primeiro nivel, tiña máis fuciño ca lombo, e con el era quen de venderlle unha Estrela de David ó mesmísimo Führer.

Quedamos con el no propio hostel, e levounos a coñecer o que el chamaba “sitios secretos” a no-los dous, a Robin, un francés de París co que tamén estiveramos arranxando o mundo a noite anterior, e máis a Danny e Kerri, unha parelliña de recén casados neocelandeses que chegaran a Chile esa mesma mañá, no que supoñía a primeira parada da súa volta ó mundo.

Teño que dicir que pouco Santiago coñecimos con don Álvaro. Pasamos de novo por Plaza de Armas, levounos a xantar moi rico e a bo prezo no Mercado Central, e co papo cheo levounos a face-la dixestión a La Piojera. Aí rematou o día para nós.

Entrada de “La Piojera”.

La Piojera é un mítico e recoñecido bar do Barrio Chinés de Santiago. O nome venlle porque, segundo parece, todo aquel que alí entra, sae borracho coma un piollo. E non o dubido. Antro canalla onde os haxa, pozo insalubre, buraco infecto, albergue de todo despoxo da sociedade, é o lugar perfecto, o local que garda todas e cada unha das condicións que Cons e máis eu demandamos a un garito para que nos faga felices. Comezamos con Terremotos, bebida clásica chilena e especialmente de La Piojera, a base de fernet, viño e xeado de ananás, continuamos con xerras dun viño tinto atroz, dulcificado para poder ser tragado, máis terremotos, máis viño atroz…

La Piojera.

Entramos ás 16:00, saímos ás 0:00. Alí pasou de todo.

Ó día seguinte tiñamos planeada unha escapada a Valparaíso e Viña del Mar. Cara alí partimos ás 09:00 da mañá. Tras pouco máis de 100 quilómetros percorridos, chegamos á primeira das cidades a visitar: Valparaíso.

Principal porto pesqueiro de Chile, conta con aproximadamente 300.000 habitantes. É unha cidade peculiar, colorida, de arquitectura pintoresca e variada. Rodeada de ata 42 cerros conectados entre si polos seus cumios, exténdese ó longo deles para morrer á beira do Pacífico. Valparaíso lembrounos poderosamente a Vigo: polo importante do seu porto, polas súas innumerables ladeiras ó medrar na falda dunha montaña, polo caótico do seu urbanismo, xa que Valpo tamén medrou en moi pouco tempo de xeito desmedido e desorganizado…

Históricamente, Valparaíso foi durante séculos a cidade máis importante do país debido ó seu porto, mais coa apertura da Canle de Panamá en 1.914, a súa relevancia foi decrecendo paulatinamente. Hoxe, Valpo semella ancorada naquela data, algo que ata os propios porteños recoñecen: podes botar 20 anos sen pisala, que cando voltes hala atopar igual.

Percorrimos a Avenida Brasil, atravesada por 101 palmeiras, agasallo do goberno brasileiro con motivo do centenario da cidade e que remata co Arco do Triunfo, agasallo inglés co mesmo motivo. E visitamos La Sebastiana, unha das tres casas coas que contaba en Chile o Premio Nobel de Literatura Pablo Neruda.

Con Pablo Neruda en La Sebastiana, falando das nosas cousas.

Acto seguido, puxemos rumbo a Viña del Mar. De poboación semellante a Valparaíso, o esteiro Marga-Marga divide o seu casco vello da parte nova. É claramente máis moderna e turística que a súa veciña do sur, pero carece do encanto de aquéla. Na súa arquitectura dominan edificios de meirande altura, e faise patente o seu nivel de vida máis caro, como demostran os dous hoteis de 5 estrelas cos que conta, ou o seu casino, inaugurado o 31 de decembro de 1.930.

Casino Principal de Viña del Mar.

Foi en Viña onde nos dispuxemos a xantar. E aquí tamén se fai patente o elevado nivel de vida da cidade: tódolos menús que consultamos provocaban que os nosos ollos fixeran chirivitas, e que soase unha especie de “¡cashín!” nas nosas cabezas. Había que tomar decisións drásticas.

En serio que tratamos de retrasar este momento na medida do posible, pero as circunstancias non permitiron estirar máis a corda. Sabiamos que antes ou despois tiña que chegar, se non fose ese día sería cando se nos una Richi, e o día elixido foi o xoves 3 de maio. Tras case dous meses e medio de viaxe, vímonos na obriga de xantar nun McDonald’s. ¿Resultado? A peor tenreira dende que saímos da casa, pero as mellores patacas fritidas. Éche así.

Tra-lo xantar estivemos paseando pola praia de Reñaca, unha praia onde o océano Pacífico non permite o baño debido ó esaxeradamente embravecido da súa ondeaxe. Ficamos máis de unha hora ollando para el, hipnotizados pola violencia coa que rachaban as ondas contra a beira da praia, unha tras outra.

Praia de Reñaca. co Pacífico embravecido de fondo. Aínda así, non se sabe qué resaca era máis forte, a do océano ou a de Cons.

En Viña canda a un moai auténtico transportado dende a illa de Pascua.

Xa de volta, visitamos o escenario onde cada ano se celebra o Festival da canción de Viña del Mar, e ás 18:00 da tarde estabamos no Hostel Che Lagarto, onde xa tiñamos as mochilas preparadas para partir ó noso seguinte destino: San Pedro de Atacama, na fronteira con Bolivia.

Bancada do recinto do Festival Viña del Mar.

Valdivia. A familia é a familia.

O martes contra as 20:00 chegamos ó noso fogar de Valdivia. A hora prevista eran as 18:00, pero topamos con tropemil accidentes que retrasaron sobre dúas horas a nosa arribada. Ó chegar á capital cervexeira de Chile sorprendeunos, primeiro, o cambio do peso chileno con respecto ó euro: 1€ = 640 pesos chilenos, aproximadamente.

Mentres preparabamos as nosas mentes para pasar os vindeiros días dividindo entre 640, sorprendeunos tamén a existencia dun medio de transporte urbán que non coñeciamos ata entón: o colectivo. A diferenza do colectivo arxentino, que é un autobús, en Chile trátase dunha especie de taxi, un coche que se move cada un por unha zona da cidade, cada un coa súa ruta, e que ti detés cando che peta e compartes con outra xente, cada un co seu destino e por 450 pesos, uns 0’70€.

Precisamente un colectivo foi o que nos deixou á entrada da vila onde moraba a familia á que nos encomendou Terry. Era unha bisbarra de recente construcción, formada por casiñas case idénticas, de dúas alturas, cada unha co seu pequeno xardinciño. Ideal. E se ideais eran a vila e a casa, non queirades coñecer á familia.

Gilda a mamá, Catalina a filla e Raimundo o fillo pequno, máis Felipe, o fillo maior, que vivía no seu piso a uns cen metros da casa, e que pasaba tódolos días a cear coa familia. Tamén na súa propia casiña vivía Elba, a avoa, unha señora de 90 anos cunha saúde física e mental absolutamente abraiante e envexable, que medía 1’44 e pesaba 35 quilos (non é esaxeración miña, era así de pequecha), pero que posuía un corazón que a dobraba a ela en altura e peso co cal repartía amor a propios e a estraños con todo altruísmo.

Elba, a nosa avoa chilena.

Para rematar, os dous inquilinos adicionais da casa eran Beltza, un gato negro de cinco meses do que namorei a primeira vista, e Agustina, unha cadeliña xoguetona, bulideira, puro nervio.

O gato Beltza, que significa “negro” en euskera.

E a cadeliña Agustina, un auténtico fervello.

En serio que non teño nin a máis remota idea de cómo abordar a descripción dos membros da familia cos que compartimos os nosos días en Valdivia. O meu pobre léxico non alcanza para reflectir tanta bondade. Qué maneira de envorcarse para facernos sentir a gusto, qué naturalidade, qué sinxeleza, cánta cercanía, cánto agarimo, cánta xenerosidade.

Gilda era a clásica mamá moderna, amiga dos seus fillos, de mente aberta e progresista. A súa forza, perseverancia e positivismo leváraa a superar un cancro de mama. Non lle facía falta sorrir para transmitir alegría, incluso para contaxiala. Facíao dun xeito engmático, cunha ollada, un aceno, unha caricia, unha soa palabra. Facíao, aínda que custe crelo, cunha “bronca” e posterior chiscada de ollo. Nos seus ollos azuis podías atopar o que procurases, o que precisases no momento. Había de todo agás dúbidas.

Gilda Spuler, a nosa mamá valdiviana.

Catalina… Qué dicir de Catalina. Ós seus 27 anos estudara psicoloxía e a exercía nun colexio público de Valdivia nunhas condicións que deberían avergoñar ó goberno de Chile. Se a súa mamá non precisaba sorrir para transmitir alegría, ela, pode que para asegurarse, apropiárase dun sorriso precioso e eterno, e con el agasallaba de xeito incondicional á xente que a rodeaba. Era inxeniosa, culta, intelixente, e posuía a fascinante e peculiar cualidade de arrincarse a cantar unha canción relacionada con toda canta palabra escoitara no seu entorno e lle fixera graza.

Catalina, en plena demostración de desequilibrio mental.

O seu irmán maior era Felipe. As tres primeiras palabras que me dirixiu, aínda mentres estreitabamos a man durante a nosa presentación foron “Celta de Vigo” mentres ollaba e sinalaba a miña camisola. Non estivo mal coma comezo, non. Posteriormente amosouse coma un tipo vacilón, festeiro, e entregouse á causa de facernos felices na mesma e exacta medida que o resto da súa familia. Era incondicional colocolino, e traballaba a reo en RR.HH. dunha empresa a hora e media de Valdivia.

Felipe, cunha “Cuello Negro” no “Última Parada”.

Lembro que mentres o noso autobús procedente de Bariloche se adentraba en terras chilenas, eu comentáballe a Cons o meu temor de que me custase adaptarme ó novo país despois dun mes na Arxentina, o meu destino predilecto. O que fixo a familia Sanhueza Spuler foi poñerme as cousas tan doadas que se no canto de aparecer en Valdivia aparezo en Vigo, non me sentiría máis coma na casa.

O primeiro que fixemos nada máis entrar pola porta, e tralas presentacións, foi poñernos a tomar once. É unha actividade típica chilena, similar á hora do té inglesa, consistente en tomar un cafeciño ou calquera tipo dunha nutridísima variedade de infusións, acompañado dunhas torradas, pan amasado e similares.

A orixe do tomar once ven das escapadas que facían os varóns chilenos de moitas xeracións atrás para mandarse unhas chiquitas cos amiguetes. Éstas adoitaban consistir en augardente, aguardiente en castelán, palabra que ten once letras.

Tras tomar once, Felipe marchou ó seu piso, non sen antes prometernos un pouquiño de carreteo (troula) para o día seguinte, e nós quedamos vendo Mundos Opuestos con Cata e Gilda, un reality que as tiña enganchadísimas, algo que recoñecían con toda naturalidade.

Á mañá seguinte estivemos dando unha voltiña pola cidade de Valdivia. Evidentemente universitaria, é unha localidade coqueta, que basea a súa economía no sector naval. Visitamos a Universidad Austral de Chile, o Jardín Botánico, xantamos no Mercado Municipal, e paseamos pola Avenida Costanera, percorrendo a beira do Río Valdivia, que curta en “T” cos ríos Cau-Cau e Calle-Calle.

Río Valdivia.

Jardín Botánico.

Avenida Costanera.

E alí, querid@s amig@s, alí alimentamos a un lobo mariño. Xúrovolo. Cando mentres camiñaba, coma quen non quere a cousa, medio de esguello, distinguín a semellante monstrenco asomando á verxa que separa o río dunha especie de lonxa, eu non sei qué me pasou pola cabeza. De primeiras creo que pensei que, por algún motivo, Neptuno montara en cólera e enviara unha avanzadilla de monstros xigantes asasinos a destruírnos. De feito, comecei a berrarlles a unhas señoras que fuxiran, que un exército daqueles seres procedentes do máis fondo dos infernos oceánicos estaba a tomar a súa cidade. Éstas contestáronme con toda tranquilidade, ademáis de evidenciar coa súa mirada o que opinaban do meu estado mental, que se trataba dun dos lobos mariños cos que levan convivindo xa non sei cántos anos. Isto tranquilizoume de abondo como para achegarme a tirarnos unhas fotos con aquela mole, e ata para darlle de comer unha cabeza de pescada que me facilitou un peixeiro que por alí andaba. Ó virarme puiden ler un letreiro que desaconsellaba este acto categóricamente dado o perigoso do animaliño en cuestión, o que me fixo sentirme moi agradecido a aquel peixeiro. A el e á loba mariña da súa nai.

Un lobo mariño. A foto non fai xustiza coa súa inmensidade.

Pola tarde xuntámonos con Cata e Gilda, e achegámonos ó Fuerte de Niebla, unha fortificación erixida no século XVII no medio do proceso de refundación da cidade de Valdivia. No camiño desfrutamos dunhas bonitas vistas de varias praias bañadas polo Océano Pacífico, o cal era a primeira vez que albiscabamos.

Co Pacífico de fondo.

Á noite tocaba cata-la noite valdiviana, e fumos ó Última Parada con Felipe e Catalina. Alí probamos por primeira vez o pisco, bebida da que tanto Chile coma Perú se disputan a súa procedencia. Houbo algún desaprensivo, e non miro a ninguén, que tomou máis ca os demáis, e que incluso descubriu colonia viguesa en Valdivia nunha das súas viaxes a baleirar o depósito.

Analizando a situación a posteriori, e sen ter o cerebro aboiando en pisco, un decátase de que aquel tipo que se recoñeceu de ascendencia viguesa, por un grolo de pisco teríase recoñecido ata de Fraggle Rock, algo que, por certo, dada súa constitución, sería moito máis verosímil.

Este foi o resumo do noso mércores en Valdivia. O primeiro e o último que adicamos a facer algo de turismo. Nos nosos plans iniciais estaba permanecer en Valdivia namáis que dous días. Ó final ficamos seis.

Hai un mes, penso que ó fío do nosos paso por Mar del Plata, comentaba a nosa decisión de prolongar as nosas estancias naqueles destinos onde se nos tratase ben. Isto é algo que non puidemos aplicar de xeito proporcional en Valdivia. Non podiamos extender a nosa estadía en Valdivia en función do ben que se nos tratou. Máis que nada porque quero que os meus netos sexan galegos, vigueses a poder ser.

¿Qué fixemos o resto dos nosos días na capital da XIV Rexión? Vida en familia, querid@s amig@s. Nin máis nin menos. Fumos dous días a xantar a casa de Elba varios pratos típicos chilenos dos que, sentíndoo moito, non fun quén de reter nin un só dos seus nomes; saímos a pasear e a tomar café e chocolatiño xuntos; degustamos a II edición da empanada galega de Cons, a noite do xoves quedamos na casa a ver Mundos Opuestos, a do venres saímos de novo de troula fina, e a do sábado Cons e Felipe tamén mentres Cata, Gilda e máis eu quedamos na casa vendo pelis de medo… Vida en familia. Idílica vida en familia.

Lembro un intre do sábado no que estaban tod@s xantando e eu, coa mala educación que permite a confianza, estaba a ver o partido do Celta no piso de arriba. Mamá Gilda non podía permitir que quedase sen xantar ou que enfriase a comida, e non dubidou un instante en subirme ela mesma o prato. ¿Cómo non vai a perigar a galeguidade dos meus netos, por favor?

Con Manolito, o can gardián dunha casa á que nin sequera pertence.

A propósito do partido contra o Farsa “B”, importantísima vitoria, sobre todo no eido moral de cara a afrontar estas vindeiras dúas semanas que se antoxan a todas luces decisivas, e que deixa ben ás claras unha cousiña: Paco Herrera sabe moito de fútbol.

O domingo xantamos tod@s na casa, Elba incluída. Ó rematar fumos a vivir o grande clásico do fútbol chileno, o Universidad de Chile – Colo Colo, ó piso de Felipe. Para non furgar na ferida déste, non quero comenta-lo resultado, por experienza propia sei cánto escoce que che lembren que o teu máximo rival che encaixe unha manciña.

Xa pola noite tocou o enésimo momento despedida. Pero non. Esta non foi unha despedida máis. Ésta foi, sen dúbida, a máis complicada de todas, a máis dura de afrontar, a que máis tocados nos deixou. En Recife tratáronnos de luxo, pero estabamos comezando. En Floripa fixéronnos sentir na casa, entre galegos e de esmorga constante, e xa fincamos un pouco o xeonllo. Pero isto foi diferente.

Ó longo de toda a viaxe tratamos sempre de manter a mente fría, o corazón distante, para que esta sucesión infinita de despedidas nos afecte o menos posible. Pero amig@, a familia é a familia. Poñer distancia coa familia é algo moi complicado.

Aínda así, e máis mal que ben, conseguimos chegar á terminal, de onde ás 21:30 partía o noso autobús a Santiago. E coma se dunha peli barateira se tratase, cando xa tiña un pé no primeiro chanzo da escada do bus, apareceron Cata e Felipe para entregarme unha sudadeira que esquecera na casa. Recaída, e volta a empezar.

Agora si. Partimos. Enchemos o autobús de suspiros, de lembranzas, de palabras perdidas e cousas por dicir. É duro despedirse da familia. Da Sanhueza Spuler, matador. Terry, comprendémoste perfectamente.