Valdivia. A familia é a familia.

O martes contra as 20:00 chegamos ó noso fogar de Valdivia. A hora prevista eran as 18:00, pero topamos con tropemil accidentes que retrasaron sobre dúas horas a nosa arribada. Ó chegar á capital cervexeira de Chile sorprendeunos, primeiro, o cambio do peso chileno con respecto ó euro: 1€ = 640 pesos chilenos, aproximadamente.

Mentres preparabamos as nosas mentes para pasar os vindeiros días dividindo entre 640, sorprendeunos tamén a existencia dun medio de transporte urbán que non coñeciamos ata entón: o colectivo. A diferenza do colectivo arxentino, que é un autobús, en Chile trátase dunha especie de taxi, un coche que se move cada un por unha zona da cidade, cada un coa súa ruta, e que ti detés cando che peta e compartes con outra xente, cada un co seu destino e por 450 pesos, uns 0’70€.

Precisamente un colectivo foi o que nos deixou á entrada da vila onde moraba a familia á que nos encomendou Terry. Era unha bisbarra de recente construcción, formada por casiñas case idénticas, de dúas alturas, cada unha co seu pequeno xardinciño. Ideal. E se ideais eran a vila e a casa, non queirades coñecer á familia.

Gilda a mamá, Catalina a filla e Raimundo o fillo pequno, máis Felipe, o fillo maior, que vivía no seu piso a uns cen metros da casa, e que pasaba tódolos días a cear coa familia. Tamén na súa propia casiña vivía Elba, a avoa, unha señora de 90 anos cunha saúde física e mental absolutamente abraiante e envexable, que medía 1’44 e pesaba 35 quilos (non é esaxeración miña, era así de pequecha), pero que posuía un corazón que a dobraba a ela en altura e peso co cal repartía amor a propios e a estraños con todo altruísmo.

Elba, a nosa avoa chilena.

Para rematar, os dous inquilinos adicionais da casa eran Beltza, un gato negro de cinco meses do que namorei a primeira vista, e Agustina, unha cadeliña xoguetona, bulideira, puro nervio.

O gato Beltza, que significa “negro” en euskera.

E a cadeliña Agustina, un auténtico fervello.

En serio que non teño nin a máis remota idea de cómo abordar a descripción dos membros da familia cos que compartimos os nosos días en Valdivia. O meu pobre léxico non alcanza para reflectir tanta bondade. Qué maneira de envorcarse para facernos sentir a gusto, qué naturalidade, qué sinxeleza, cánta cercanía, cánto agarimo, cánta xenerosidade.

Gilda era a clásica mamá moderna, amiga dos seus fillos, de mente aberta e progresista. A súa forza, perseverancia e positivismo leváraa a superar un cancro de mama. Non lle facía falta sorrir para transmitir alegría, incluso para contaxiala. Facíao dun xeito engmático, cunha ollada, un aceno, unha caricia, unha soa palabra. Facíao, aínda que custe crelo, cunha “bronca” e posterior chiscada de ollo. Nos seus ollos azuis podías atopar o que procurases, o que precisases no momento. Había de todo agás dúbidas.

Gilda Spuler, a nosa mamá valdiviana.

Catalina… Qué dicir de Catalina. Ós seus 27 anos estudara psicoloxía e a exercía nun colexio público de Valdivia nunhas condicións que deberían avergoñar ó goberno de Chile. Se a súa mamá non precisaba sorrir para transmitir alegría, ela, pode que para asegurarse, apropiárase dun sorriso precioso e eterno, e con el agasallaba de xeito incondicional á xente que a rodeaba. Era inxeniosa, culta, intelixente, e posuía a fascinante e peculiar cualidade de arrincarse a cantar unha canción relacionada con toda canta palabra escoitara no seu entorno e lle fixera graza.

Catalina, en plena demostración de desequilibrio mental.

O seu irmán maior era Felipe. As tres primeiras palabras que me dirixiu, aínda mentres estreitabamos a man durante a nosa presentación foron “Celta de Vigo” mentres ollaba e sinalaba a miña camisola. Non estivo mal coma comezo, non. Posteriormente amosouse coma un tipo vacilón, festeiro, e entregouse á causa de facernos felices na mesma e exacta medida que o resto da súa familia. Era incondicional colocolino, e traballaba a reo en RR.HH. dunha empresa a hora e media de Valdivia.

Felipe, cunha “Cuello Negro” no “Última Parada”.

Lembro que mentres o noso autobús procedente de Bariloche se adentraba en terras chilenas, eu comentáballe a Cons o meu temor de que me custase adaptarme ó novo país despois dun mes na Arxentina, o meu destino predilecto. O que fixo a familia Sanhueza Spuler foi poñerme as cousas tan doadas que se no canto de aparecer en Valdivia aparezo en Vigo, non me sentiría máis coma na casa.

O primeiro que fixemos nada máis entrar pola porta, e tralas presentacións, foi poñernos a tomar once. É unha actividade típica chilena, similar á hora do té inglesa, consistente en tomar un cafeciño ou calquera tipo dunha nutridísima variedade de infusións, acompañado dunhas torradas, pan amasado e similares.

A orixe do tomar once ven das escapadas que facían os varóns chilenos de moitas xeracións atrás para mandarse unhas chiquitas cos amiguetes. Éstas adoitaban consistir en augardente, aguardiente en castelán, palabra que ten once letras.

Tras tomar once, Felipe marchou ó seu piso, non sen antes prometernos un pouquiño de carreteo (troula) para o día seguinte, e nós quedamos vendo Mundos Opuestos con Cata e Gilda, un reality que as tiña enganchadísimas, algo que recoñecían con toda naturalidade.

Á mañá seguinte estivemos dando unha voltiña pola cidade de Valdivia. Evidentemente universitaria, é unha localidade coqueta, que basea a súa economía no sector naval. Visitamos a Universidad Austral de Chile, o Jardín Botánico, xantamos no Mercado Municipal, e paseamos pola Avenida Costanera, percorrendo a beira do Río Valdivia, que curta en “T” cos ríos Cau-Cau e Calle-Calle.

Río Valdivia.

Jardín Botánico.

Avenida Costanera.

E alí, querid@s amig@s, alí alimentamos a un lobo mariño. Xúrovolo. Cando mentres camiñaba, coma quen non quere a cousa, medio de esguello, distinguín a semellante monstrenco asomando á verxa que separa o río dunha especie de lonxa, eu non sei qué me pasou pola cabeza. De primeiras creo que pensei que, por algún motivo, Neptuno montara en cólera e enviara unha avanzadilla de monstros xigantes asasinos a destruírnos. De feito, comecei a berrarlles a unhas señoras que fuxiran, que un exército daqueles seres procedentes do máis fondo dos infernos oceánicos estaba a tomar a súa cidade. Éstas contestáronme con toda tranquilidade, ademáis de evidenciar coa súa mirada o que opinaban do meu estado mental, que se trataba dun dos lobos mariños cos que levan convivindo xa non sei cántos anos. Isto tranquilizoume de abondo como para achegarme a tirarnos unhas fotos con aquela mole, e ata para darlle de comer unha cabeza de pescada que me facilitou un peixeiro que por alí andaba. Ó virarme puiden ler un letreiro que desaconsellaba este acto categóricamente dado o perigoso do animaliño en cuestión, o que me fixo sentirme moi agradecido a aquel peixeiro. A el e á loba mariña da súa nai.

Un lobo mariño. A foto non fai xustiza coa súa inmensidade.

Pola tarde xuntámonos con Cata e Gilda, e achegámonos ó Fuerte de Niebla, unha fortificación erixida no século XVII no medio do proceso de refundación da cidade de Valdivia. No camiño desfrutamos dunhas bonitas vistas de varias praias bañadas polo Océano Pacífico, o cal era a primeira vez que albiscabamos.

Co Pacífico de fondo.

Á noite tocaba cata-la noite valdiviana, e fumos ó Última Parada con Felipe e Catalina. Alí probamos por primeira vez o pisco, bebida da que tanto Chile coma Perú se disputan a súa procedencia. Houbo algún desaprensivo, e non miro a ninguén, que tomou máis ca os demáis, e que incluso descubriu colonia viguesa en Valdivia nunha das súas viaxes a baleirar o depósito.

Analizando a situación a posteriori, e sen ter o cerebro aboiando en pisco, un decátase de que aquel tipo que se recoñeceu de ascendencia viguesa, por un grolo de pisco teríase recoñecido ata de Fraggle Rock, algo que, por certo, dada súa constitución, sería moito máis verosímil.

Este foi o resumo do noso mércores en Valdivia. O primeiro e o último que adicamos a facer algo de turismo. Nos nosos plans iniciais estaba permanecer en Valdivia namáis que dous días. Ó final ficamos seis.

Hai un mes, penso que ó fío do nosos paso por Mar del Plata, comentaba a nosa decisión de prolongar as nosas estancias naqueles destinos onde se nos tratase ben. Isto é algo que non puidemos aplicar de xeito proporcional en Valdivia. Non podiamos extender a nosa estadía en Valdivia en función do ben que se nos tratou. Máis que nada porque quero que os meus netos sexan galegos, vigueses a poder ser.

¿Qué fixemos o resto dos nosos días na capital da XIV Rexión? Vida en familia, querid@s amig@s. Nin máis nin menos. Fumos dous días a xantar a casa de Elba varios pratos típicos chilenos dos que, sentíndoo moito, non fun quén de reter nin un só dos seus nomes; saímos a pasear e a tomar café e chocolatiño xuntos; degustamos a II edición da empanada galega de Cons, a noite do xoves quedamos na casa a ver Mundos Opuestos, a do venres saímos de novo de troula fina, e a do sábado Cons e Felipe tamén mentres Cata, Gilda e máis eu quedamos na casa vendo pelis de medo… Vida en familia. Idílica vida en familia.

Lembro un intre do sábado no que estaban tod@s xantando e eu, coa mala educación que permite a confianza, estaba a ver o partido do Celta no piso de arriba. Mamá Gilda non podía permitir que quedase sen xantar ou que enfriase a comida, e non dubidou un instante en subirme ela mesma o prato. ¿Cómo non vai a perigar a galeguidade dos meus netos, por favor?

Con Manolito, o can gardián dunha casa á que nin sequera pertence.

A propósito do partido contra o Farsa “B”, importantísima vitoria, sobre todo no eido moral de cara a afrontar estas vindeiras dúas semanas que se antoxan a todas luces decisivas, e que deixa ben ás claras unha cousiña: Paco Herrera sabe moito de fútbol.

O domingo xantamos tod@s na casa, Elba incluída. Ó rematar fumos a vivir o grande clásico do fútbol chileno, o Universidad de Chile – Colo Colo, ó piso de Felipe. Para non furgar na ferida déste, non quero comenta-lo resultado, por experienza propia sei cánto escoce que che lembren que o teu máximo rival che encaixe unha manciña.

Xa pola noite tocou o enésimo momento despedida. Pero non. Esta non foi unha despedida máis. Ésta foi, sen dúbida, a máis complicada de todas, a máis dura de afrontar, a que máis tocados nos deixou. En Recife tratáronnos de luxo, pero estabamos comezando. En Floripa fixéronnos sentir na casa, entre galegos e de esmorga constante, e xa fincamos un pouco o xeonllo. Pero isto foi diferente.

Ó longo de toda a viaxe tratamos sempre de manter a mente fría, o corazón distante, para que esta sucesión infinita de despedidas nos afecte o menos posible. Pero amig@, a familia é a familia. Poñer distancia coa familia é algo moi complicado.

Aínda así, e máis mal que ben, conseguimos chegar á terminal, de onde ás 21:30 partía o noso autobús a Santiago. E coma se dunha peli barateira se tratase, cando xa tiña un pé no primeiro chanzo da escada do bus, apareceron Cata e Felipe para entregarme unha sudadeira que esquecera na casa. Recaída, e volta a empezar.

Agora si. Partimos. Enchemos o autobús de suspiros, de lembranzas, de palabras perdidas e cousas por dicir. É duro despedirse da familia. Da Sanhueza Spuler, matador. Terry, comprendémoste perfectamente.